طرحواره در روانشناسی چیست؟

چگونه از میانبرها برای سازماندهی و تفسیر اطلاعات استفاده می کنیم؟

در روانشناسی، طرح واره یک چارچوب یا مفهوم شناختی است که به سازماندهی و تفسیر اطلاعات کمک می کند. به بیان ساده، یک طرح واره، الگوهای تفکر و رفتاری را توصیف می کند که مردم برای تفسیر جهان از آنها استفاده می کنند.
ما از طرحواره‌ها استفاده می‌کنیم زیرا به ما اجازه می‌دهند تا در تفسیر حجم وسیعی از اطلاعات موجود در محیط خود، میانبرهایی را انتخاب کنیم. درباره چیستی طرحواره، انواع مختلف طرحواره ها، تأثیر آنها، چالش ها و موارد دیگر بیشتر توضیح می دهیم.

بیشتر بخوانید: 10 حقیقت جالب روانشناسی در مورد شخصیت

مروری بر طرحواره ها

ممکن است کلمه schema را شنیده باشید که به کدنویسی مربوط می شود، جایی که به نحوه ساختار یک پایگاه داده اشاره دارد. در حالی که یک طرحواره در روانشناسی هنوز به نحوه سازماندهی اطلاعات اشاره دارد، اما بر چگونگی انجام آن توسط ذهن انسان تمرکز دارد.
طرحواره ها مدل های ذهنی هستند که در حافظه بلند مدت ما هستند. مغز از چنین مدل هایی برای سازماندهی اطلاعات در مورد جهان استفاده می کند. طرحواره ها اساسا از خاطرات ما از تجربیات منحصر به فرد ما ساخته شده اند.
با این حال، این چارچوب‌های ذهنی باعث می‌شوند که ما اطلاعات مربوطه را حذف کنیم تا در عوض فقط بر روی چیزهایی تمرکز کنیم که باورها و ایده‌های قبلی ما را تأیید می‌کنند. طرحواره‌ها می‌توانند به کلیشه‌ها کمک کنند و حفظ اطلاعات جدید را که با ایده‌های ثابت ما درباره جهان مطابقت ندارد، دشوار کنند.

حتما بخوانید: نظریه های روانشناسی شخصیت

تاریخچه طرحواره ها

استفاده از طرحواره ها به عنوان یک مفهوم اساسی برای اولین بار توسط یک روانشناس بریتانیایی به نام فردریک بارتلت به عنوان بخشی از نظریه یادگیری خود استفاده شد. نظریه بارتلت پیشنهاد کرد که درک ما از جهان توسط شبکه ای از ساختارهای ذهنی انتزاعی شکل می گیرد.
نظریه پرداز ژان پیاژه اصطلاح طرحواره را معرفی کرد و استفاده از آن از طریق کار او رایج شد. طبق نظریه رشد شناختی او، کودکان یک سری مراحل رشد فکری را طی می کنند.
در نظریه پیاژه، طرح واره هم مقوله دانش و هم فرآیند کسب آن دانش است. او معتقد بود که مردم به طور مداوم با محیط سازگار می شوند، زیرا اطلاعات جدید را دریافت می کنند و چیزهای جدید یاد می گیرند.

با اتفاق افتادن تجربیات و ارائه اطلاعات جدید، طرحواره های جدید توسعه یافته و طرحواره های قدیمی تغییر یا اصلاح می شوند.

بیشتر بخوانید: 5 مرحله رشد روان جنسی؛ مراحل رشد روانی جنسی فروید

نمونه های طرحواره

نگاه کردن به یک مثال می تواند به شما در درک بهتر طرحواره کمک کند. در نظر بگیرید که چگونه یک کودک خردسال ممکن است ابتدا طرحواره ای برای اسب ایجاد کند. آنها می دانند که اسب بزرگ است و مو و چهار پا و دم دارد. بنابراین، هنگامی که کودک برای اولین بار با یک گاو روبرو می شود، ممکن است در ابتدا آن را اسب بنامند.
از این گذشته، گاو با طرحواره آنها برای ویژگی های یک اسب مطابقت دارد؛ حیوان بزرگی است که مو، چهار پا و یک دم دارد. هنگامی که به کودک گفته می شود که این حیوان متفاوتی به نام گاو است، آنها طرحواره موجود خود را برای اسب اصلاح می کنند و طرح واره جدیدی برای یک گاو ایجاد می کنند.
حال بیایید تصور کنیم که کودک برای اولین بار با یک اسب مینیاتوری روبرو می شود و به اشتباه آن را سگ می داند. والدین توضیح می دهند که این حیوان در واقع یک نوع اسب بسیار کوچک است، بنابراین کودک باید طرحواره موجود خود را برای اسب ها اصلاح کند. کودک اکنون متوجه می شود که در حالی که برخی از اسب ها حیوانات بسیار بزرگی هستند، برخی دیگر می توانند بسیار کوچک باشند.

از طریق تجربیات جدید، طرحواره های موجود اصلاح می شوند و اطلاعات جدید آموخته می شود.

انواع طرحواره ها

در حالی که پیاژه بر رشد دوران کودکی تمرکز داشت، طرحواره ها همچنان در طول زندگی شکل می گیرند و تغییر می کنند. طرحواره های شی فقط یکی از انواع طرحواره ها هستند که بر چیستی یک شی بی جان و نحوه عملکرد آن تمرکز می کنند. مردم انواع طرحواره ها را برای انواع اطلاعات دارند، از جمله طرحواره هایی درباره افراد، اشیاء، مکان ها، رویدادها و روابط.
به عنوان مثال، اکثر مردم در کشورهای صنعتی طرح واره ای برای چیستی خودرو دارند. طرح کلی شما برای یک خودرو ممکن است شامل زیرمجموعه هایی برای انواع مختلف خودروها مانند خودروهای جمع و جور، سدان یا خودروهای اسپرت باشد.

چهار نوع اصلی طرحواره عبارتند از:

1. طرحواره های افراد بر روی افراد خاص متمرکز است. برای مثال، طرح شما برای دوستتان ممکن است شامل اطلاعاتی در مورد ظاهر، رفتار، شخصیت و ترجیحات آنها باشد.
2. طرحواره های اجتماعی شامل دانش کلی درباره نحوه رفتار افراد در موقعیت های اجتماعی خاص است.
3. طرحواره های خود بر دانش شما در مورد خودتان متمرکز است. این می تواند هم شامل آنچه در مورد خود فعلی تان می دانید و هم ایده هایی در مورد خود ایده آل یا آینده شما باشد.
4. طرحواره های رویداد بر الگوهای رفتاری متمرکز هستند که باید برای رویدادهای خاص دنبال شوند. این بسیار شبیه یک فیلمنامه است که به شما اطلاع می دهد که در یک موقعیت خاص چه کاری باید انجام دهید، چگونه باید عمل کنید و چه چیزی باید بگویید.

چگونه طرحواره ها تغییر می کنند؟

فرآیندهایی که از طریق آنها طرحواره ها تنظیم می شوند یا تغییر می کنند به عنوان یکسان سازی و تطبیق شناخته می شوند.

• در یکسان سازی، اطلاعات جدید در طرحواره های از قبل موجود گنجانده می شود.
• در تطبیق، طرحواره‌های موجود ممکن است تغییر کنند یا طرحواره‌های جدیدی شکل بگیرد که فرد اطلاعات جدید را یاد می‌گیرد و تجربیات جدیدی کسب می‌کند.

تغییر طرحواره‌ها در دوران کودکی آسان‌تر است، اما با بزرگ‌تر شدن افراد می‌توانند به طور فزاینده‌ای سفت و سخت شوند و اصلاح آن‌ها دشوار باشد. طرحواره ها اغلب ادامه خواهند داشت، حتی زمانی که به افراد شواهدی ارائه شود که با باورهای آنها در تضاد باشد.
در بسیاری از موارد، افراد تنها زمانی شروع به تغییر آهسته طرحواره خود می کنند که با سیل مداوم شواهدی که به نیاز به اصلاح آن اشاره می کند، غرق شوند.

چگونه طرحواره ها بر یادگیری تأثیر می گذارند؟

طرحواره ها همچنین در آموزش و فرآیند یادگیری نقش دارند. مثلا:

• طرحواره ها بر چیزی که به آن توجه می کنیم تأثیر می گذارد. مردم بیشتر به چیزهایی توجه می کنند که با طرحواره های فعلی آنها مطابقت دارد.
• طرحواره ها همچنین بر سرعت یادگیری افراد تأثیر می گذارد. افراد وقتی اطلاعات را با طرحواره های موجود تطبیق می دهند، راحت تر یاد می گیرند.
• طرحواره ها به ساده سازی جهان کمک می کنند. طرحواره ها اغلب می توانند یادگیری دنیای اطراف را برای افراد آسان تر کنند. اطلاعات جدید را می توان با مقایسه تجربیات جدید با طرحواره های موجود طبقه بندی و سازمان دهی کرد.
• طرحواره ها به ما امکان می دهند سریع فکر کنیم. حتی در شرایطی که همه چیز به سرعت در حال تغییر است و اطلاعات جدید به سرعت وارد می شود، مردم معمولاً مجبور نیستند زمان زیادی را برای تفسیر آن صرف کنند. به دلیل طرحواره های موجود، افراد می توانند این اطلاعات جدید را به سرعت و به طور خودکار جذب کنند.
• طرحواره ها می توانند نحوه تفسیر اطلاعات ورودی را تغییر دهند. هنگام یادگیری اطلاعات جدید که با طرحواره‌های موجود مطابقت ندارد، افراد گاهی اطلاعات جدید را تحریف یا تغییر می‌دهند تا با آنچه قبلاً می‌دانند مطابقت داشته باشند.
• تغییر طرحواره ها بسیار دشوار است. مردم اغلب حتی در مواجهه با اطلاعات متناقض به طرحواره های موجود می چسبند.

چالش های طرحواره ها

در حالی که استفاده از طرحواره ها برای یادگیری، در بیشتر موقعیت ها به صورت خودکار یا با تلاش اندک اتفاق می افتد، گاهی اوقات یک طرحواره موجود می تواند مانع یادگیری اطلاعات جدید شود. تعصب یکی از نمونه‌های طرح‌واره‌ای است که مردم را از دیدن جهان آنگونه که هست باز می‌دارد و آنها را از دریافت اطلاعات جدید باز می‌دارد.

این طرحواره موجود با داشتن باورهای خاصی در مورد گروه خاصی از افراد، ممکن است باعث شود افراد موقعیت ها را به اشتباه تفسیر کنند. هنگامی که رویدادی رخ می دهد که باورهای موجود را به چالش می کشد، افراد ممکن است به جای انطباق یا تغییر باورهایشان، توضیحات جایگزینی ارائه دهند که طرحواره موجود آنها را حمایت و پشتیبانی کند.

در نظر بگیرید که چگونه این ممکن است برای انتظارات و کلیشه های جنسیتی کار کند. هرکسی برای آنچه در فرهنگش مردانه و زنانه تلقی می شود، طرح واره ای دارد. چنین طرح‌واره‌هایی همچنین می‌تواند منجر به کلیشه‌هایی در مورد نحوه رفتار مردان و زنان و نقش‌هایی شود که انتظار داریم آنها را ایفا کنند.

در یک مطالعه جالب، محققان تصاویری را به کودکان نشان دادند که یا با انتظارات جنسیتی مطابقت داشت (مانند مردی در حال تعمیر یک ماشین و زنی که ظرف می شست)، در حالی که دیگران تصاویری را مشاهده کردند که با کلیشه های جنسیتی (مردی که ظرف می شست و یک زن در حال تعمیر ماشین) متضاد بود.
وقتی بعداً از آنها خواسته شد آنچه را که در تصاویر دیده‌اند به خاطر بیاورند، کودکانی که دیدگاه‌های کلیشه‌ای درباره جنسیت داشتند، بیشتر احتمال داشت که جنسیت افرادی را که در تصاویر ناسازگار با جنسیت می‌دیدند تغییر دهند. به عنوان مثال، اگر تصویر مردی را در حال شستن ظروف می دیدند، احتمالاً آن را به عنوان تصویر زنی در حال شستن ظروف به خاطر می آوردند.

بیشتر بخوانید: روانشناسی شخصیت

یادداشتی از منوباز

نظریه رشد شناختی پیاژه بعد مهمی برای درک ما از نحوه رشد و یادگیری کودکان فراهم کرد. ما از طریق فرآیندهای سازگاری، تطبیق و تعادل، طرحواره‌های خود را می‌سازیم، تغییر می‌دهیم و رشد می‌دهیم، که چارچوبی برای درک ما از دنیای اطرافمان فراهم می‌کند.