روانشناسی رشد شخصیت

روانشناسی رشد شخصیت به فرآیند رشد، تقویت و تغییر شخصیت فرد در طول زمان اشاره دارد. چنین رشدی به طور طبیعی در طول زندگی رخ می دهد، اما می تواند با تلاش های آگاهانه نیز اصلاح شود.
وقتی با افراد جدیدی ملاقات می کنیم، اغلب این شخصیت آنهاست که توجه ما را به خود جلب می کند. بر اساس تعریف انجمن روانشناسی آمریکا، شخصیت به رفتارها، ویژگی ها، الگوهای عاطفی و توانایی های پایداری اطلاق می شود که پاسخ فرد را به رویدادهای زندگی خود می سازد.
نویسنده "ژورنال احساس خوب" می گوید: "شخصیت ترکیبی از الگوهای رفتاری و فکری است که در طول زمان نسبتاً پایدار هستند و ویژگی ها و نگرش های فرد را مشخص می کنند."
درک چگونگی رشد شخصیت می‌تواند بینشی را در مورد اینکه چه کسی است و پیشینه‌اش ارائه ‌کند و همچنین درک ما را از آنچه در پشت ویژگی‌ها و پتانسیل‌های شخصیتی ما نهفته است، افزایش می‌دهد.

رشد شخصیت شامل همه عواملی است که بر نحوه شکل گیری و تغییر شخصیت ما در طول زمان تأثیر می گذارد. این می تواند شامل زمینه ژنتیکی و محیطی که در آن بزرگ شده ایم نیز باشد. در حالی که شخصیت تقریباً پایدار است، اما می تواند در طول زمان تغییر کند، به خصوص با افزایش سن افراد.
در این مقاله چگونگی تعریف شخصیت، نظریه‌های مختلف در مورد چگونگی شکل‌گیری شخصیت، و اگر علاقه‌مند به تغییر جنبه‌های خاصی از شخصیت خود هستید، در مورد انجام اش، بحث می‌کند.

لینک مفید: تست شخصیت آرکتایپ ها یا شخصیت شناسی زنانه

رشد شخصیت چیست؟

رشد شخصیت به فرآیندی اطلاق می شود که طی آن الگوهای فکری و رفتاری سازمان یافته ای که شخصیت منحصر به فرد شخص را می سازند در طول زمان ظاهر می شوند. عوامل زیادی بر شخصیت تأثیر می‌گذارند، از جمله ژنتیک و محیط، نحوه تربیت ما و متغیرهای اجتماعی.
در حالی که شخصیت نسبتاً پایدار است، اما کاملاً ثابت نیست. افراد می‌توانند در واکنش به تجربیات جدید یا رشد شخصی، در نگرش‌ها، رفتارها و الگوهای فکری خود دچار تغییراتی شوند.
شاید مهم‌تر از همه، تعامل مداوم همه این تأثیرات به شکل‌دهی شخصیت ادامه می‌دهد. شخصیت شامل ویژگی های ذاتی و توسعه الگوهای شناختی و رفتاری است که بر نحوه تفکر و عمل ما تأثیر می گذارد.

خلق و خو بخش کلیدی شخصیت است که با ویژگی های ارثی تعیین می شود. شخصیت جنبه ای از شخصیت است که تحت تأثیر تجربه و یادگیری اجتماعی است که در طول زندگی به رشد و تغییر ادامه می دهد.

رشد شخصیت موضوع اصلی مورد علاقه برخی از برجسته ترین متفکران روانشناسی بوده است. از زمان پیدایش روانشناسی به عنوان یک علم جداگانه، محققان ایده های مختلفی را برای توضیح چگونگی و چرایی رشد شخصیت ارائه کرده اند.

بیشتر بخوانید: 10 حقیقت جالب روانشناسی در مورد شخصیت

نظریه های رشد شخصیت

شخصیت ما را منحصر به فرد می کند، اما شخصیت چگونه رشد می کند؟ چه عواملی بیشترین نقش را در شکل گیری شخصیت دارند؟ آیا شخصیت می تواند تغییر کند؟
برای پاسخ به این سؤالات، بسیاری از متفکران برجسته، نظریه هایی را برای توصیف گام ها و مراحل مختلفی که در طول رشد شخصیت رخ می دهد، ارائه کرده اند. تئوری های زیر بر جنبه های مختلفی از شکل گیری شخصیت متمرکز هستند. از جمله آنهایی که شامل رشد شناختی، اجتماعی و اخلاقی می شوند.

مراحل رشد روانی جنسی فروید

زیگموند فروید در تئوری مرحله‌ای معروف خود در مورد رشد روانی-جنسی پیشنهاد کرد که شخصیت در مراحلی رشد می‌کند که مربوط به مناطق اروژنی خاص است. این مراحل عبارتند از:

• مرحله 1 : مرحله دهانی (از تولد تا یک سالگی)
• مرحله 2 : مرحله مقعدی (1 تا 3 سال)
• مرحله 3 : مرحله فالیک (3 تا 6 سال)
• مرحله 4 : دوره نهفته (سن 6 تا بلوغ)
• مرحله 5 : مرحله تناسلی (بلوغ تا مرگ)

فروید همچنین معتقد بود که عدم تکمیل این مراحل منجر به مشکلات شخصیتی در بزرگسالی می شود.

زیگموند فروید علاوه بر اینکه یکی از شناخته شده ترین متفکران در رشد شخصیت است، همچنان یکی از بحث برانگیزترین متفکران است. در حالی که او سهم قابل توجهی در زمینه روانشناسی داشت، برخی از نظریه های مورد مناقشه و اثبات نشده او، مانند نظریه رشد روانی-جنسی او، توسط دانشمندان مدرن رد شده است.

مدل ساختاری شخصیت فروید

فروید نه تنها در مورد چگونگی رشد شخصیت در طول دوران کودکی نظریه پردازی کرد، بلکه چارچوبی برای چگونگی ساختار کلی شخصیت نیز ایجاد کرد.
به گفته فروید، نیروی محرکه اصلی شخصیت و رفتار به عنوان میل جنسی شناخته می شود. این انرژی لیبیدینال به سه جزء تشکیل دهنده شخصیت کمک می کند: id، ego و superego

• شناسه یا id جنبه شخصیتی است که در بدو تولد وجود دارد. این ابتدایی ترین بخش شخصیت است و افراد را به انجام اساسی ترین نیازها و خواسته های خود سوق می دهد.
• ایگو جنبه‌ای از شخصیت است که وظیفه کنترل امیال هویت و وادار کردن آن به رفتارهای واقع بینانه است.
• سوپرایگو آخرین جنبه شخصیتی است که باید رشد کند و شامل تمام آرمان‌ها، اخلاقیات و ارزش‌هایی است که توسط والدین و فرهنگ ما آغشته شده است.

به گفته فروید، این سه عنصر شخصیت با هم کار می کنند تا رفتارهای پیچیده انسانی را ایجاد کنند. سوپرایگو تلاش می کند تا ایگو را بر اساس این آرمان ها رفتار کند. پس باید بین نیازهای اولیه id، معیارهای ایده آلیستی سوپرایگو و واقعیت تعدیل شود.
مفهوم فروید از id، ego و superego علیرغم عدم حمایت و شک قابل توجه بسیاری از محققان، در فرهنگ عامه برجسته شده است.

در حالی که امروزه نظریه فروید کمتر از گذشته مرتبط است، یادگیری بیشتر در مورد این نظریه ها به منظور درک بهتر تاریخچه تحقیقات در مورد رشد شخصیت می تواند مفید باشد.

مراحل رشد روانی اجتماعی اریکسون

نظریه هشت مرحله ای رشد انسانی اریک اریکسون یکی دیگر از نظریه های شناخته شده در روانشناسی است. اریکسون در حالی که بر مراحل رشد روانی-جنسی فروید استوار است، تصمیم گرفت بر چگونگی تأثیر روابط اجتماعی بر رشد شخصیت تمرکز کند.
این نظریه همچنین فراتر از دوران کودکی گسترش می یابد تا به رشد در کل طول عمر نگاه کند.
هشت مرحله اریکسون عبارتند از:

• مرحله 1 : اعتماد در مقابل بی اعتمادی (از تولد تا یک سالگی)
• مرحله 2 : خودمختاری در مقابل شرم و شک (1 تا 2 سال)
• مرحله 3 : ابتکار در مقابل احساس گناه (3 تا 5 سال)
• مرحله 4 : رشد در مقابل حقارت (6 تا 11 سال)
• مرحله 5 : هویت در مقابل سردرگمی (12 تا 18 سال)
• مرحله 6 : صمیمیت در مقابل انزوا (19 تا 40 سال)
• مرحله 7 : زایش در مقابل رکود (41 تا 64 سال)
• مرحله 8 : صداقت در مقابل ناامیدی (65 سال تا مرگ)

در هر مرحله، افراد با بحرانی مواجه می شوند که در آن باید بر یک کار مسلط شد. کسانی که آن مرحله را با موفقیت پشت سر می گذارند، با احساس تسلط و رفاه ظاهر می شوند.

با این حال، اریکسون معتقد بود کسانی که بحران را در مرحله خاصی حل نمی کنند، ممکن است تا پایان عمر با آن مهارت ها دست و پنجه نرم کنند.

مراحل رشد شناختی پیاژه

نظریه رشد شناختی ژان پیاژه یکی از رایج ترین نظریه هایی است که در روانشناسی به آن اشاره شده است.

در حالی که بسیاری از جنبه های نظریه پیاژه در آزمون زمان تاب نیامده اند، ایده اصلی امروز همچنان مهم است: کودکان متفاوت از بزرگسالان فکر می کنند.

به گفته پیاژه، کودکان در یک سری چهار مرحله پیشرفت می کنند که با تغییرات متمایز در نحوه تفکر آنها مشخص می شود. و نحوه تفکر کودکان در مورد خود، دیگران و دنیای اطرافشان نقش اساسی در رشد شخصیت دارد. 
چهار مرحله پیاژه عبارتند از:

• مرحله 1 : مرحله حسی حرکتی (از تولد تا 2 سالگی)
• مرحله 2 : مرحله قبل از عمل (2 تا 7 سال)
• مرحله 3 : مرحله عملیاتی بتن (7 تا 11 سال)
• مرحله 4 : مرحله عملیاتی رسمی (12 سال به بالا)

مراحل رشد اخلاقی کولبرگ

لارنس کولبرگ تئوری رشد شخصیتی را مطرح کرد که بر رشد تفکر اخلاقی متمرکز بود. کولبرگ با تکیه بر یک فرآیند دو مرحله‌ای که توسط پیاژه پیشنهاد شد، این نظریه را به شش مرحله مختلف گسترش داد:

• مرحله 1 : اطاعت و مجازات
• مرحله 2 : فردگرایی و مبادله
• مرحله 3 : ایجاد روابط بین فردی خوب
• مرحله 4 : حفظ نظم اجتماعی
• مرحله 5 : قرارداد اجتماعی و حقوق فردی
• مرحله 6 : اصول جهانی

این مراحل با سطوح از هم جدا می شوند. سطح یک سطح پیش مرسوم است، شامل مراحل یک و دو است و از تولد تا 9 سالگی انجام می شود. سطح دو سطح مرسوم است، شامل مراحل سه و چهار است و از سن 10 سالگی تا نوجوانی انجام می شود. سطح سه سطح پسا متعارف است، شامل مراحل پنج و شش است و در بزرگسالی انجام می شود.

اگرچه این نظریه شامل شش مرحله است، کولبرگ احساس کرد که به ندرت پیش می آید که افراد فراتر از مرحله چهار پیشرفت کنند، تأکید کرد که این مراحل رشد اخلاقی با فرآیند بلوغ ارتباطی ندارند.

نظریه رشد اخلاقی کولبرگ به دلایل مختلف مورد انتقاد قرار گرفته است. یکی از انتقادات اصلی این است که جنسیت ها و فرهنگ های مختلف را به طور مساوی در خود جای نمی دهد. با این حال، این نظریه همچنان در درک ما از چگونگی رشد شخصیت مهم است.

چرا نظریه های شخصیت اهمیت دارند؟

در حالی که این تئوری ها تعداد و انواع مختلفی از مراحل و سنین مختلف را برای پیشرفت از یک مرحله به مرحله دیگر پیشنهاد می کنند، همه آنها بر آنچه امروز در مورد رشد شخصیت می دانیم تأثیر گذاشته اند.

5 ویژگی اصلی شخصیت

هدف نظریه های رشد شخصیت این است که توضیح دهند که چگونه هر یک از ما پتانسیل ها و ویژگی های منحصر به فرد خود را توسعه می دهیم. در حالی که فهرست گزینه ها می تواند تقریباً بی پایان باشد، بیشتر این ویژگی های شخصیتی به پنج دسته اصلی تقسیم می شوند:

• باز بودن: سطح خلاقیت و پاسخگویی به تغییر
• وظیفه شناسی: سطح سازماندهی و توجه به جزئیات
• برونگرایی: سطح اجتماعی بودن و بیان عاطفی
• توافق پذیری: میزان علاقه به دیگران و همکاری
• روان رنجوری: سطح ثبات عاطفی و بدخلقی

"بیگ 5" یکی از شناخته شده ترین مدل های شخصیتی و همچنین پرکاربردترین مدل هاست، اگرچه برخی معتقدند که به اندازه کافی جامع نیست تا بتواند طیف عظیمی از ویژگی های شخصیتی را که فرد می تواند رشد و توسعه دهد، پوشش دهد.

بیشتر بخوانید: 5 ویژگی اصلی شخصیت و انتخاب های شغلی مربوطه را بشناسید.

نکات رشد شخصیت

نظریه پردازانی مانند فروید معتقد بودند که شخصیت تا حد زیادی در اوایل زندگی شکل گرفته است. با این حال، اکنون می‌دانیم که شخصیت می‌تواند در طول زمان تغییر کند.

تحقیقات نشان می دهد که ویژگی های گسترده یک فرد کاملاً ثابت است، اما تغییرات به ویژه با افزایش سن افراد اتفاق می افتد.

در سطح جهانی، مردم پول زیادی را صرف توسعه شخصی می‌کنند، به طوری که این بازار سالانه بیش از 38 میلیارد دلار درآمد دارد (و انتظار می‌رود رشد کند). اگر علاقه مند به ایجاد تغییرات مثبت در شخصیت خود هستید، این نکات می تواند کمک کننده باشد:

ویژگی های فعلی خود را شناسایی کنید.

کوللا خاطرنشان می کند که خودآگاهی و تأمل، بخشی ضروری از رشد شخصی است. او پیشنهاد می کند که می توانید با یادگیری بیشتر در مورد ویژگی ها، نقاط قوت و ضعف خود شروع کنید.

در مورد رفتارهای خود و تأثیر آنها بر زندگی و روابط خود فکر کنید. این خودآگاهی پایه و اساس رشد شخصی را می گذارد.

اگر ویژگی های شخصیتی که باید روی آن کار کنید را شناسایی نکنید، نمی دانید کجا باید تلاش کنید. تست شخصیت می تواند ارزیابی ویژگی های فعلی شما را ارائه دهد. یک یا دو ویژگی را انتخاب کنید تا روی آنها کار کنید که فکر می کنید به شما کمک می کند به عنوان یک فرد رشد کنید و روی آنها تمرکز کنید. می توانید تست شخصیت سریع و رایگان ما را به عنوان یک نقطه شروع خوب امتحان کنید:

ارزش های خود را شناسایی کنید.

مهم است که ارزش های اصلی خود را شناسایی کنید. شما می توانید این کار را با فکر کردن به ارزش هایی که برای شما مهم هستند انجام دهید. پس از انجام این کار، می توانید اهداف خود را اولویت بندی کنید و در مورد اینکه چگونه رفتارها و اعمال شما با اهداف و ارزش های شما همخوانی دارد، بهتر فکر کنید.

یک هدف توسعه شخصی روزانه تعیین کنید.

متعهد شوید که هر روز حداقل یک کار را انجام دهید تا به رشد شخصیت شما کمک کند. این نیز نباید یک اقدام بزرگ باشد. حتی قدم های کودک شما را در مسیر درست حرکت می دهد.

بیشتر بخوانید: چگونه هدف خود را پیدا کنید و مسیر خود را در زندگی کشف کنید؟

یک ذهنیت مثبت داشته باشید.

کار بر روی ایجاد یک طرز فکر رشد نیز مهم است. این به شما امکان می دهد تشخیص دهید که شخصیت برای آن سنگ تمام نمی گذارد و در عوض می تواند در طول زمان تکامل یابد. چالش‌ها را بپذیرید، از شکست‌ها درس بگیرید و شکست‌ها را فرصت‌هایی برای رشد بدانید.
تغییر دادن خود می تواند دشوار باشد، به خصوص اگر روی بخشی از شخصیت خود کار می کنید که برای مدت طولانی داشته اید. مثبت اندیشی در طول مسیر به شما کمک می کند تا به جوانب مثبت و منفی آن توجه بیشتری داشته باشید. همچنین سفر را برای شما و اطرافیانتان لذت بخش تر می کند.

بیشتر بخوانید: 24 نقطه قوت شخصیت چیست؟

اعتماد به نفس داشته باشید.

وقتی چیزی در مورد خود دارید که دوست دارید آن را تغییر دهید، می توانید به راحتی اجازه دهید که نقص درک شده اعتماد به نفس شما را کاهش دهد. با این حال، شما می توانید اعتماد به نفس داشته باشید و همزمان به رشد شخصیت خود به روش های معنادار ادامه دهید، و در عین حال که به دنبال رشد شخصیت هستید، بهترین های هر دو دنیا را به شما ارائه می دهد.
بیرون رفتن از منطقه راحتی می تواند چالش برانگیز باشد، اما گسترش آهسته افق های شما می تواند منجر به رشد تدریجی شود. گسترش منطقه راحتی شما شامل برداشتن گام های کوچک و قابل کنترل است، و به تدریج محدودیت های خود را با سرعتی که برای شما احساس راحتی می کند، کنار می گذارید.

بیشتر بخوانید: آیا می توانید شخصیت خود را تغییر دهید؟