شخصیت چیست؟ شخصیت شناسی در روانشناسی

شخصیت انسان از عجیب و غریب و درونگرا گرفته تا پر هیاهو و جسور، یک چیز پیچیده و رنگارنگ است. شخصیت به الگوهای متمایز تفکر، احساس و رفتار فرد اشاره دارد. از ترکیبی از پتاسیل‌ها و تمایلات ذاتی همراه با عوامل و تجربیات محیطی ناشی می‌شود. اگرچه شخصیت می‌تواند در طول زندگی تغییر کند، ویژگی‌های شخصیتی اصلی فرد در دوران بزرگسالی نسبتاً ثابت باقی می‌ماند.

درحالی‌که ویژگی‌های بی‌شماری وجود دارد که به روش‌های تقریباً نامتناهی با هم ترکیب می‌شوند، از زمانی که بقراط و یونانیان باستان چهار خلق و خوی اساسی را پیشنهاد کردند، مردم تلاش کرده‌اند راهی برای طبقه‌بندی شخصیت‌ها بیابند. امروزه روانشناسان اغلب شخصیت را با پنج ویژگی اساسی توصیف می کنند. به اصطلاح پنج ویژگی بزرگ شخصیتی عبارتند از پذیرش تجربه‌های جدید، وجدان و مسئولیت پذیری، برونگرایی، سازگاری و موافق بودن، روان رنجوری. مدل جدیدتر به نام HEXACO، صداقت و فروتنی را به عنوان ششمین ویژگی کلیدی در خود جای داده است.

تیپ شخصیتی من چیست؟

شخصیت شناسی نسبتاً گسترده است. به عنوان مثال، بسیاری از افراد شخصیت تیپ A را فردی سازمان یافته تر، سخت تر، رقابتی تر و مضطرب تر مرتبط می دانند. با این حال، پشتیبانی تجربی کمی برای این ایده وجود دارد. تیپ های شخصیتی ارائه شده توسط شاخص تیپ محبوب Myers-Briggs (MBTI) نیز توسط دانشمندان به چالش کشیده شده است.

اگر دوست داری تایپ mbti خودت رو بدونی میتونی بصورت کاملا رایگان از منوباز کمک بگیری؛ تست MBTI بررسی نوع شخصیت

روانشناسانی که روی شخصیت شناسی مطالعه می کنند معتقدند که چنین گونه شناسی‌ها معمولاً برای توضیح روش های متفاوت افراد ساده انگارانه هستند. به جای آن ترجیح می دهند روی چارچوب هایی مانند مدل پنج بزرگ ابعاد صفت تکیه کنند. در مدل پنج بزرگ، هر فرد برای هر صفت در جایی در یک زنجیره قرار می‌گیرد. در مقایسه با بقیه جمعیت، یک فرد ممکن است در مورد ویژگی‌هایی مانند برون‌گرایی یا موافق بودن، یا در جنبه‌های خاص‌تر هر یک امتیاز نسبتاً بالا یا پایین داشته باشد. مانند قاطعیت یا شفقت. ترکیبی از این سطوح خصیصه متفاوت، شخصیت فرد را توصیف می‌کند.

برای ارزیابی این تفاوت های فردی، انواع تست های شخصیتی ایجاد شده است. این تست‌ها معمولاً افراد را تشویق می‌کنند تا میزانی را که توصیف‌های مختلف از تفکر یا رفتار منعکس‌کننده گرایش‌های خودشان است، نشان دهند. بر اساس پاسخ های یک فرد، جواب تست شخصیت شناسی همچون MBTI یک توصیف از تیپ شخصیتی فرد ارائه می دهد که دارای چه خصوصیت شخصیتی است و در چه شرایطی موفق تر عمل می کند و یا بالعکس.

چرا شخصیت شناسی مهم است؟

شخصیت شناسی، با روش های مختلف سازماندهی، اندازه گیری و درک تفاوت های فردی، می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر خوnشان و دیگران را بشناسند و درک کنند و به افراد می گوید که چگونه هستند و چگونه با دیگران مقایسه می‌شوند. اما جزئیات شخصیت به چیزی بیش از تصور یک فرد از خود مربوط است.

گرایش‌هایی در تفکر و رفتار که مفاهیمی مانند پنج بزرگ نشان می‌دهند با ویژگی‌ها و نتایج مختلفی مرتبط است که افراد بر اساس آن‌ها با یکدیگر مقایسه می‌شوند. اینها شامل تفاوت در موفقیت شخصی، سلامت و رفاه و نحوه کنار آمدن افراد با دیگران است. حتی به نظر می رسد خطر مرگ تا حدودی با تفاوت در ویژگی های شخصیتی مرتبط است.

شخصیت همچنین وارد حوزه سلامت روان می شود: متخصصان از فهرستی از اختلالات شخصیتی که شامل تمایلات ناکارآمد طولانی مدت است برای تشخیص و درمان بیماران استفاده می کنند. در میان مقوله‌هایی که روان‌پزشکان و روان‌شناسان بالینی استفاده می‌کنند، اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال شخصیت مرزی، و اختلال شخصیت ضداجتماعی است که معمولاً مورد بحث قرار می‌گیرد، اما یک راهنمای تشخیصی اصلی  DSM، در مجموع شامل 10 اختلال شخصیت است.

شخصیت از کجا می آید؟

این که چرا افراد شخصیتی را که انجام می دهند شکل می دهند و معمولاً چقدر شخصیت افراد در طول زمان تغییر می کند، یکی از بزرگترین سؤالات روانشناسی شخصیت شناسی است. علم برخی از پاسخ ها را ارائه می دهد، اما هنوز جای زیادی برای بحث و کاوش وجود دارد.

ژنتیک تا حدی به توضیح تفاوت‌ها در ویژگی‌های شخصیتی کمک می‌کند، اما مطمئناً عوامل دیگری نیز نقش دارند. طیفی از نظریه‌های شخصیت برای توضیح اینکه شخصیت چیست و چرا افراد اینگونه می شوند بر روی تأثیرات غیر ژنتیک، مانند فرآیندهای اجتماعی و فرهنگی مانند برعهده گرفتن نقش‌های اجتماعی جدید مانند نقش همسر یا والد، تمرکز دارند و اعتقاد دارند که این عوامل نیز بر شخصیت افراد تأثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند که فرد به شکلی خاص شود.

با وجود ثبات روزانه، شخصیت می تواند در دراز مدت، به طور بالقوه تا حد قابل توجهی در طول زندگی فرد تغییر کند. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد با افزایش سن، نشانه‌هایی از افزایش بلوغ (از جمله، افزایش حساسیت اجتماعی) را در نمرات آزمون شخصیت خود نشان می‌دهند. حتی ممکن است با تلاش مکرر برای رفتار متفاوت، عمدا جنبه‌های شخصیت خود را تغییر داد.

ویژگی های شخصیتی

صفات، اجزای سازنده شخصیت هستند. پس یک صفت چیست؟ به طور خلاصه، این یک طرز فکر و رفتار نسبتاً پایدار است که می تواند برای توصیف یک شخص و مقایسه و تفاوت آن شخص با دیگران استفاده شود.

ویژگی‌ها را می‌توان در قالب‌های بسیار گسترده بیان کرد، از جمله اینکه یک فرد عموماً چقدر مثبت اندیش نسبت به افراد دیگر است، یا در موارد خاص‌تر، مانند اینکه آن شخص چقدر تمایل دارد به دیگران اعتماد کند. این جنبه های خاص شخصیت گاهی اوقات به عنوان "وجوه" نامیده می شود. ویژگی‌های شخصیتی معمولاً متمایز از توانایی‌های ذهنی (از جمله هوش عمومی) در نظر گرفته می‌شوند که بر اساس میزان پاسخگویی فرد به مشکلات یا سؤالات ارزیابی می‌شوند.

روانشناسان راه های مختلفی را برای تعریف و سازماندهی گستره ویژگی های شخصیتی ایجاد کرده اند. آنها اغلب بر اساس فاکتورهای شخصیتی گسترده در کنار هم قرار می گیرند، مانند طبقه بندی ویژگی های پنج بزرگ که معمولاً استفاده می شود. اما شخصیت را می توان به روش های مختلف تقسیم کرد و برخی از ویژگی ها اغلب توسط روانشناسان به تنهایی اندازه گیری و مطالعه می شوند.

در ادامه، برخی از گروه‌های ویژگی‌های شخصیتی که به صورت علمی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، آورده شده است. از نظر اساسی، افراد به طور ساده این ویژگی‌ها را دارند یا ندارند، بلکه می‌توانند در مقایسه با دیگر افراد در هر کدام از این ویژگی‌ها ارزیابی‌های بالا، پایین یا متوسطی داشته باشند.

پنج بزرگ
صداقت-تواضع
سه گانه تاریک

 

1. پنج ویژگی بزرگ شخصیتی

پنج خصلت بزرگ، که معمولاً با عنوان باز بودن، وظیفه شناسی، برون گرایی، موافق بودن، و روان رنجورخویی یا به اختصار OCEAN شناخته می شوند، از رایج ترین ویژگی هایی هستند که در روانشناسی مورد مطالعه قرار می گیرند. مدل پنج عاملی شخصیت را به پنج ویژگی کلی تقسیم می‌کند که یک فرد می‌تواند بر اساس میزانی که فرد آن‌ها را نشان می‌دهد، بالاتر یا پایین‌تر نسبت به سایر افراد امتیاز دهد. هر یک از پنج عامل شخصیتی گروهی از جنبه های شخصیتی محدودتر را پوشش می‌دهد که تمایل دارند در افراد با هم ترکیب شوند.

•  باز بودن چیست؟

گشودگی (پذیرش تجربه‌های جدید یا ذهن باز) به طور تقریبی نشان می دهد که فرد چقدر پذیرای ایده های جدید و استحکام و پیچیدگی زندگی ذهنی یک فرد است. جنبه ها شامل کنجکاوی فکری و تخیل خلاق است.

•  وظیفه شناسی چیست؟

وظیفه شناسی تمایل فرد به کنترل تکانه ها و رفتار مسئولانه و سازنده است. ممکن است در ترجیح فرد برای مرتب نگه داشتن چیزها، قابل اعتماد بودن در محل کار یا وقت شناسی منعکس شود. سخاوت، مفهومی است که در مورد این صفت بسیار مورد بحث قرار گرفته است و مستلزم اصرار مداوم به سمت هدف است، با وظیفه شناسی مرتبط است.

•  برون گرایی چیست؟

برون گرایی را می توان سطح انرژی در نظر گرفت که فرد با آن با دنیای بیرون و افراد دیگر تعامل دارد. تصور می‌شود که جنبه‌های برون‌گرایی شامل اجتماعی بودن و قاطعیت و همچنین انرژی و اشتیاق عمومی فرد است. درونگرایی نقطه مقابل برونگرایی است. (خجالتی، که در پنج بزرگ گنجانده نشده است، مشابه است، اما با درونگرایی یکسان نیست.)

• توافق پذیری چیست؟

توافق‌پذیری درجه مثبت و مفید بودن فرد نسبت به دیگران است. جنبه‌های موافق بودن عبارتند از: احترام به دیگران، شفقت، نوع دوستی و تمایل به اعتماد به دیگران.

• روان رنجوری چیست؟

روان رنجورخویی (که گاهی اوقات هیجان منفی نامیده می شود) تمایل فرد به تجربه حالات هیجانی چالش برانگیز مانند اضطراب و افسردگی است. افراد بسیار روان رنجور تمایل دارند احساسات منفی را راحت تر احساس کنند. نقطه مقابل روان رنجورخویی گاهی اوقات به عنوان "ثبات عاطفی" توصیف می شود.

شاید براتون جالب باشه: 10 تفاوت افراد با استرس کمتر و افرادی که استرس بیشتری دارن!

 

2. HEXACO و صداقت- فروتنی

برخی از محققین شخصیت ششمین عامل ویژگی اصلی را علاوه بر پنج بزرگ پیشنهاد کرده اند: آن را صداقت- فروتنی می نامند و H را در مدل HEXACO ارائه می دهد. صداقت- فروتنی به عنوان یک مفهوم خصوصیت نشان دهنده درجه ای است که افراد خود را بر دیگران برتری می دهند، مثلاً با جستجوی رفتار خاص یا دستکاری دیگران. جنبه های پیشنهادی شامل صداقت، انصاف و دوری از طمع است.

 

3. سه گانه تاریک

سه خصلت که اغلب سه گانه تاریک نامیده می شود: خودشیفتگی، روان پریشی و ماکیاولیسم، معمولاً برای بررسی جنبه های تاریک تر، یا متضادتر و منفعت طلبانه طبیعت انسان ارزیابی می شوند. در حالی که آنها شیوه های خاصی از تفکر در مورد افکار و رفتار ضد اجتماعی را نشان می دهند، اما لزوماً از سایر خصلت ها جدا نیستند. برای مثال، به راحتی می توان دید که چگونه با مفهوم پنج بزرگ موافق بودن یا صداقت-تواضع هگزاکو اشتراکاتی دارند.

برخی از افرادی که به این ویژگی‌ها امتیاز بالایی می‌دهند، به‌عنوان «خودشیفته» یا «روان‌پریش» توصیف می‌شوند، اما ویژگی‌های سه‌گانه تاریک را می‌توان بر حسب یک طیف در نظر گرفت: یک فرد می‌تواند امتیاز پایین، بالا یا هر جایی در این بین داشته باشد. هرکدام. اختلالات شخصیت، که برخی از آنها شامل رفتارهای مرتبط با سه گانه تاریک است، با استفاده از برش های مشخص برای تشخیص، متفاوت تعریف می شوند.

•  خودشیفتگی چیست؟

خودشیفتگی عموماً احساس خود اهمیتی و استحقاق نسبت به دیگران است. خودشیفتگی زیاد ممکن است در جلب توجه یا نیاز بیش از حد به تحسین منعکس شود.

•  سایکوپاتی چیست؟

روان‌پریشی فقدان همدلی، پشیمانی و کنترل تکانه را همراه با سایر جنبه‌های خاص نشان می‌دهد. فردی که به شدت روان‌پریشی است ممکن است بدون اینکه احساس بدی داشته باشد یا مسئولیتی را بر عهده بگیرد، به دیگران صدمه می‌زند.

• ماکیاولیسم چیست؟

ماکیاولیسم به تمایل فرد به رفتار محاسباتی با دیگران از جمله استفاده از دستکاری برای دستیابی به اهداف اشاره دارد. این نام از نیکولو ماکیاول، نویسنده قرن شانزدهمی کتاب شاهزاده گرفته شده است.

اختلالات شخصیت

اختلالات شخصیتی الگوهای فکری و رفتاری طولانی مدتی است که منجر به مشکلاتی در روابط بین فردی می شود و ممکن است باعث اختلال یا ناراحتی در فرد مبتلا شود.

اختلال شخصیت ممکن است منعکس کننده ترکیبی بالقوه مختل کننده از ویژگی های شخصیتی باشد، مانند سازگاری کم یا خودشیفتگی زیاد، که باعث می شود کنار آمدن هموار با دیگران در زندگی برای شخص دشوارتر شود یا او را به رفتار بد با دیگران سوق دهد. با این حال، در عمل، اختلالات شخصیت معمولاً بر حسب مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها تعریف می‌شوند که نشان دهنده آسیب یا دشواری ناشی از شیوه زندگی فرد است.

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی شامل 10 اختلال شخصیت است که در سه خوشه دسته بندی شده اند.

خوشه A: اختلالات شخصیت پارانوئید، اسکیزوئید و اسکیزوتایپی

اختلالات شخصیت خوشه A با الگوهای تفکر عجیب و غریب یا غیرعادی مشخص می شود. اینها ممکن است شامل سوء ظن یا بی علاقگی مداوم به افراد دیگر یا باورهای عجیب و غریب باشد که بهتر به یک اختلال روان پریشی مانند اسکیزوفرنی نسبت داده نمی شود.

• اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

اختلال شخصیت پارانوئید شامل بی اعتمادی به افراد دیگر در زمینه های مختلف زندگی است. نشانه‌های بالقوه شامل سوء ظن غیرمنطقی است که فرد توسط دیگران دستکاری می‌شود، دیگران غیرقابل اعتماد هستند یا اینکه دیگران تهدیدات یا توهین‌های پنهانی را مطرح می‌کنند.

• اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟

اختلال شخصیت اسکیزوئید الگوی جدایی از روابط اجتماعی به طور کلی و بیان عاطفی محدود در محیط های اجتماعی است. این ممکن است شامل فقدان میل به روابط نزدیک، ترجیح بیش از حد به تنهایی، یا عدم نگرانی آشکار در مورد تحسین یا انتقاد دیگران باشد.

• اختلال شخصیت اسکیزوتایپی چیست؟

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی شامل ناراحتی و ظرفیت محدود برای داشتن روابط نزدیک همراه با ناهنجاری‌های شناختی یا ادراکی است، که ممکن است شامل باورهای جادویی (مانند تله پاتی) باشد که بر رفتار تأثیر می‌گذارد، باورهای نادرست مبنی بر اینکه رویدادها مستقیماً با آنها مرتبط هستند، یا اضطراب اجتماعی ناشی از آن.

خوشه B: اختلالات شخصیت ضد اجتماعی، مرزی، تاریخی و خودشیفته

اختلالات شخصیت خوشه B با حالت های هیجانی ناپایدار و رفتار نامنظم مشخص می شود. برای مبتلایان به چنین اختلالاتی، تمایل به سرزنش کردن یا تلاش برای دستکاری دیگران، همراه با سایر رفتارها، می‌تواند باعث اختلال عمده در روابط بین فردی شود.

• اختلال شخصیت ضد اجتماعی چیست؟

اختلال شخصیت ضداجتماعی الگویی از بی‌توجهی به حقوق دیگران است که می‌تواند در رفتارهایی مانند فعالیت مجرمانه مکرر، دعوا یا دروغ گفتن، تمایل به رفتار تکانشی و عدم برنامه‌ریزی از پیش و عدم پشیمانی ظاهر شود. روان‌پریشی و سوسیوپاتی، اگرچه دقیقاً به یک شکل تعریف نشده‌اند، مفاهیم شخصیتی مرتبط هستند.

• اختلال شخصیت مرزی چیست؟

اختلال شخصیت مرزی با بی ثباتی در روابط، احساس خود و حالت عاطفی فرد و همچنین تکانشگری (مانند رفتارهای جنسی پرخطر یا مصرف مواد مخدر) تعریف می شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است سابقه روابط آشفته و نوسان بین دیدگاه های مثبت و منفی شدید نسبت به افراد دیگر داشته باشند.

• اختلال شخصیت هیستریونیک چیست؟

اختلال شخصیت هیستریونیک با توجه طلبی بیش از حد و ابراز احساسات مشخص می شود. این ممکن است شامل رفتار نامناسب، تحریک آمیز، نمایشی بودن و ناراحتی ناشی از عدم تمرکز باشد.

• اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟

فرد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، در زمینه های مختلف زندگی، احساس بزرگی از خود و نیاز به تحسین همراه با فقدان همدلی را نشان می دهد. ممکن است متضمن رفتار متکبرانه، استثمارگری و این باور باشد که فرد مستحق برخورد ویژه است. اگرچه تعریف متفاوتی دارد، اما با ویژگی شخصیتی خودشیفتگی مرتبط است.

خوشهC : اختلالات شخصیت اجتنابی، وابسته و وسواسی

اختلالات شخصیت خوشه C شامل روش‌های ریشه‌دار تفکر و ارتباط با دیگران است که با اضطراب و ترس همراه است.

• اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟

فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی تمایل دارد در برابر نزدیک شدن به افراد دیگر (که می تواند شامل شرکای عاشقانه باشد) مقاومت کند و از ارزیابی های منفی دیگران می ترسد. احتمال طرد یا شرمساری و نارسایی درک شده ممکن است نگرانی های مکرری باشد.

• اختلال شخصیت وابسته چیست؟

اختلال شخصیت وابسته شامل نیاز مفرط دیگران به مراقبت از دیگران است. برای مثال، تصمیم گیری یا قبول مسئولیت از دیگران، که منجر به ترس از جدایی می شود. فردی که این اختلال را دارد ممکن است برای مخالفت با شریک زندگی خود تلاش کند یا رفتاری مطیعانه انجام دهد تا رابطه را به خطر نیندازد.

• اختلال شخصیت وسواسی اجباری چیست؟

اختلال شخصیت وسواس اجباری با کمال گرایی و تقاضا برای نظم و کنترل مشخص می شود، که می تواند در تثبیت معکوس بر قوانین و جزئیات و تعهد به کاری که سایر بخش های زندگی فرد را از بین می برد، ظاهر شود. از اختلال وسواس فکری-اجباری که یک اختلال شخصیت نیست، متمایز است.

مقاله مرتبط: چرا شناخت تیپ شخصیتی در رابطه مهم و ضروریه؟