خیال پردازی خوبه یا بده؟ 5 اثر مثبت خیال پردازی در زندگی

یادتون میاد تو دوران مدرسه وقت‌هایی که معلم داشت درس می‌داد چقدر خیال پردازی می‌کردیم. طوری غرق رویاهامون می‌شدیم که دیگه صدای معلم رو نمیشنیدیم، معلم‌ها هم وقتی متوجه می‌شدن به جای گوش دادن به درس تو خیالات‌مون داریم سیر می‌کنیم دعوامون می‌کردن. همۀ ما بیشتر از چیزی که انتظار داریم رؤیاپردازی می‌کنیم. دانشمندان معتقدن انسان‌ها بین 30 تا 50 درصد از وقت‌شون رو در رؤیا می‌گذرونن.

رؤیاپردازی رو می‌شه به‌عنوان یه تجربۀ حسی در زمان بیداری تعریف کرد. لحظاتی که در این حالت هستیم، ذهن‌مون سرگردان می‌شه و این‌طرف و اون‌طرف پرسه می‌زنه. این وقفه‌ها حواس‌پرتی‌های کوتاهی از دنیای فعلی ما هستن. برخلاف آنچه که ممکنه بهتون یاد داده باشن، رؤیاپردازی دربارۀ اتفاقات خوشایند، بی‌فایده نیست.

خیال پردازی باعث کاهش استرس و اضطراب میشه!

به دنیای پر سروصدای "بیرون" توجه نکنین و به افکارتون اجازه بدین آزادانه به هر جایی که می‌خوان سرک بکشن. این باعث آرامش بیشتر ذهن می‌شه. به وضعیتی که در اون افکار ما به این شکل جریان پیدا می‌کنن، حالت موج آلفا می‌گن. در این منطقه، آرامش داریم و به چیزی فکر نمی‌کنیم. رؤیاپردازی فقط جنبۀ سرگرمی نداره، بلکه استراحتی ضروری برای مغز ماست. سلامت مغز مستلزم دوره‌های منظم آرامش هست.

بعد از یک روز سخت کاری اجازه بدین ذهن‌تون به سمت موضوعی کاملاً نامرتبط و لذت‌بخش منحرف بشه. این بهتون کمک می‌کنه که اون شرایط پر تنش رو فراموش کرده و ازش دور بشین. داشتن ابزاری مثل خیال‌پردازی مخصوصاً در زمان مواجهه با محیط‌های بیش‌ازحد شلوغ و استرس‌زا خیلی مفیده. این ابزارِ سلامت روانِ شما برای فرار از استرس و اضطرابه. زمان‌هایی که مضطرب می‌شین، مراحل زیر را امتحان کنین:

• اولین قدم اینه که از میز، محل کار یا هر چیزی که حواس‌تون رو پرت می‌کنه، دور بشین.
• بعد، نفس عمیق بکشین. به‌آرامی نفس‌تون رو بیرون بدین و این کار رو تکرار کنین.
• حالا زمانِ اینه که به موضوع خوشایند و دلپذیری که براتون معنا داره، فکر کنین.

می‌تونین خود رو در مکان مورد علاقه‌تون تصور کنین مثل پیاده‌روی در جنگل. یا حتی به ماشین جدیدی که دوست دارین بخرین فکر کنین. اینکه چه رنگی داره؟ چه مشخصاتی داره؟ آیا می‌تونین احساس خوب‌تون رو در صندلی راننده تصور کنین؟

بر اساس مقالات وبلاگ سلامت دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد، گردش ذهنی می‌تونه به کنترل اضطراب کمک کنه. رؤیاپردازی مثل مدیتیشن یا دیگر فعالیت‌های آرامش‌بخش، درمانی طبیعی برای کاهش استرس و اضطراب هست.

خیال پردازی به حل مشکلات کمک می‌کنه.

خیال پردازی‌ها فقط گریزهای کوچیک نیستن. تکاپوی افکار سرگردان، جان تازه‌ای بهتون می‌بخشه که با نیرویی بیشتر و نگرشی تازه‌تر، مشکلات رو رفع کنین. 

به نظر می‌رسه خیال پردازی به خاطر نگرش تازه‌ای که به انسان می‌بخشه، از تلاش برای پیدا کردن راه‌حل مؤثرتره. نتایج تحقیقات روی الگوهای مختلف افکار درونی، اهمیت و اثرات مثبت گردش ذهنی یا همون رؤیاپردازی رو اثبات کردن. به نظر می‌رسه که این فرآیند شناختی به خلق ایده‌های جدید منجر می‌شه. هرچند شاید در ظاهر غیرعادی به نظر برسه، اما آماده کردن زمینه‌ای برای به جریان افتادن افکار، وقتی تمرکز روی اون‌ها کارساز نیست به حل مشکلات کمک می‌کنه. 

به‌عبارتی، خیال پردازی می‌تونه شما رو به سمت جاده جادویی بینش و روان‌آگاهی هدایت کنه. این بینش‌ها می‌تونن به شما در مسیر رسیدن به اهداف‌تون کمک کنن. بنابراین، اگه با مشکلی مواجه شدین که ذهن‌تون رو درگیر کرده، به جای تلاش بیشتر برای حل کردن آن، خلافش رو امتحان کنین. یعنی به خیال پردازی و رؤیاپردازی بپردازین.

خیال پردازی بخش‌های مختلف مغز رو به کار می‌گیره.

شاید تابه‌حال متوجه شده باشین که ذهن کودکان دائماً سرگردان و در حال پرسه زدنه. همین‌طور برای کسی پوشیده نیست که افراد جوان زیاد خیال پردازی می‌کنن. بااین‌حال، به نظر می‌رسه خیال پردازی چیزی بیش‌تر از یه سرگرمی ساده یا حواس‌پرتی باشه. چیزی در زمان خیال پردازی درون مغز اتفاق می‌افته بسیار پیچیده‌ست. زمان انحراف ذهنی، شما جنبه‌های مختلف مغزتون رو به کار می‌گیرین. هم شبکه حل مسئله اجرایی و هم شبکه خلاقیت در مغز به‌طور هم‌زمان کار می‌کنن.

با فعالیت نواحی مختلف مغز، دسترسی به اطلاعاتی که قبلاً دور از دسترس یا نهفته بوده، امکان‌پذیر می‌شه. بنابراین بی‌حوصلگی یا خستگی روحی هدف بزرگی دربر داره، این موجب خیال پردازی می‌شه که ارتباطات مهمی رو در مغز ایجاد می‌کنه.

خیال پردازی به افراد کمک می‌کنه تا به اهداف‌شون برسن.

افکار پریشان و سرگردان چطوری می‌تونه به شما در رسیدن به اهداف‌تون کمک کنه؟ افکار سرگردان در واقع هدایت‌ناپذیر هستن، اما تحقیقات جدید نشون می‌ده این افکار اغلب به‌واسطۀ افراد موفق به کار گرفته می‌شن، یعنی ورزشکاران و مجریان گاهی از خیال پردازی هدفمند برای تمرین قبل از بازی یا اجرا استفاده می‌کنن. این روش مغز اون‌ها رو از پیش برای موفقیت برنامه‌ریزی می‌کنه. مثل این است که برای رسیدن به نتیجۀ دلخواه‌تون، به جای تمرین فیزیکی از لحاظ ذهنی تمرین کنین. این نوع تخیل تحت عنوان خیال پردازی ساختاری، در زمینه روانشناسی ورزشی مرسوم شده.

هرچند خیال پردازی‌های مبتنی بر تخیل مانند ابرقهرمان شدن به دلیل دور از ذهن بودن، ممکنه شما رو ناامید کنه. اما یک رؤیای ساختاریافته می‌تونه همون‌قدر به شما انگیزه بده. تصور یا خیال پردازی در مورد اهداف واقعی زندگی مفید و خوشاینده. این کار شما رو به اندیشیدن دربارۀ گام‌هایی که باید بردارین، روش‌های حفظ انگیزه و چگونگی غلبه بر موانع هدایت می‌کنه.

خیال پردازی موجب گسترش خلاقیت می‌شه.

تحقیقات نشون داده که خیال‌بافی با سطوح بالاتر خلاقیت مرتبط است. تفکر بی‌وقفه روی جزئیاتِ یک مشکل پیچیده منجر به حل اون نمی‌شه. استراحت کنین و آروم باشین، چون ذهن همچنان درگیر حل این مشکل خواهد بود.

به نظر دکتر بیانکا رودیگز درمانگر: «لحظات شهودی و کشف خیلی از ما هنگام انجام کارهای روزمره مانند شستن ظروف، که مجبور به تمرکز زیاد بر روی اون نیستیم فراهم می‌شه چون فضای لازم برای دریافت اطلاعات جدید برای روان ما آماده‌ست."

در یک مطالعه به دانشجویان 2 دقیقه فرصت دادن تا با به کاربردن وسایل روزمره (مانند خلال دندان یا آجر) ایده‌ای ارائه بدن. کسانی که به جای تمرکز بر روی مسئله، به خیال پردازی پرداختن در ایجاد ایده‌های خلاقانه بهتر عمل کردن. این اختلاف کمی نبود. بازده و خلاقیت‌شون 41 درصد بیشتر شده بود.

هنگامی که ذهن انسان مجبور نباشه از مسیر محدودی بگذره، همۀ اطلاعات کوچک رو سازماندهی می‌کنه و ارتباطات جدید و غیرمنتظره‌ای به وجود می‌آره. حواس‌پرتی و گردش ذهنی بعضی وقت‌ها به‌شدت مفیده. رودریگز خیال پردازی رو ورزشی برای ذهن می‌دونه. از نظر او به ندرت بهمون یاد دادن که ذهن رو رها کنیم. این مثل تمرکز بر یک درخت در یک جنگل بزرگه. خیال پردازی این امکان رو برای ذهن فراهم می‌کنه تا بره و کل جنگل رو مشاهده کنه و به بینش متفاوتی برسه.

کلام آخر

هرچند واژۀ خیال پردازی عموماً بارِمنفی پیدا کرده، اما مزایای زیادی برای ما انسان‌ها به‌همراه داشته. خیال‌بافی زمینۀ گردش ذهن در افکار و موقعیت‌هایی رو فراهم می‌کنه که در نبود آن رسیدن بهشون محاله. چنانچه شرایط یا مشکلی شما رو ناامید کرده یا صرفاً می‌خوایین تخیل یا خلاقیت‌تون رو گسترش بدین، خیال پردازی رو امتحان کنین و ببینین چه مسیرهای ذهنی جدیدی پیش رویِ شما باز می‌کنه.