سفر گناه یا القای احساس گناهکار بودن چیست؟

سفر گناه یا القای احساس گناهکار بودن چیست؟

القای احساس گناهگار بودن یا سفر گناه، به معنای ایجاد احساس گناه یا احساس مسئولیت در شخص دیگه‌ای برای تغییر رفتار یا انجام یه اقدام خاصه. از اونجایی که احساس گناه می‌تونه محرک قدرتمندی برای رفتار انسانی باشه، افراد می‌تونن از اون به‌عنوان ابزاری برای تغییر نحوه تفکر، احساس و رفتار دیگران استفاده کنن.

متأسفانه، اجبار به پذیرش درخواست از طریق القای احساس گناه‌کار بودن، یکی از مرسوم‌ترین شیوه‌های دست‌کاری روان‌شناختی برای پیشبرد اهداف به‌حساب میاد. این شگرد معمولاً توسط نزدیکان و کسانی که به‌خوبی از نقاط ضعف و دلایل کمبود عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس شخص آگاه هستن مورداستفاده قرار می‌گیره و در صورت کنترل نشدن، می‌تونه آسیب‌های جبران‌ناپذیری رو به سلامت روانی وارد کنه.

اگه کسی باعث شده که نسبت به کاری که انجام دادین یا انجام ندادین احساس بدی داشته باشین و سپس از اون احساسات بد استفاده کرده تا شما رو وادار به انجام کاری کنه، این احساس رو در شما به وجود آورده. این مقاله علائم، انواع و تأثیر القای احساس گناهکار بودن رو موردبحث قرار میده. همچنین راهکارهایی رو برای مقابله با این نوع رفتار پیشنهاد داده.

نشانه‌های القای احساس گناهکار بودن

القای احساس گناه می‌تونه عمدی یا غیرعمدی باشه. این احتمال وجود داره که حتی شما هم قبلاً موجب القای احساس گناه در مردم شده باشین. احساس گناهکار بودن زمانی به اوج می‌رسه که فرد مقابل شروع به القای انواع احساس‌های منفی دربارۀ ماهیت وجودی فرد می‌کنه و اهمیت تصمیم‌ها و انتخاب‌های او رو به‌شدت زیر سؤال می‌بره. در این شرایط، شخص آسیب‌دیده به انجام هر کاری برای رهایی از احساس گناهکار بودن تن میده تا اطرافیانش رو ناامید نکنه.

بیشتر بخوانید: احساس ناامیدی و 4 راهکار ساده برای غلبه بر آن

گاهی اوقات میشه احساس گناه رو به‌راحتی تشخیص، ولی بعضی وقت‌ها هم می‌تونه خیلی سخت باشه. برخی از نشانه‌های کلیدی که نشان می‌ده ممکنه دیگران باعث القای احساس گناهکار بودن در شما بشن عبارت‌اند از:

• اظهارنظرهایی می‌کنن که نشان میده شما به اندازۀ اون‌ها کارایی نداشتین
• اشتباهاتی رو که در گذشته مرتکب شدین بیان می‌کنن
• لطف و محبت‌هایی رو که در گذشته در حق‌تون انجام دادن یادآوری می‌کنن
• طوری رفتار می‌کنن که انگار از دست شما عصبانی هستن اما بعداً انکار می‌کنن
• برای القای احساس گناهکار بودن، باهاتون حرف نمی‌زنن یا سکوت می‌کنن
• با زبان بدن، لحن صدا و حالات چهره‌شان مشخص می‌کنن از کاری که انجام می‌دین، راضی نیستن و تأییدش نمی‌کنن
• نظرشون اینه که بهشون «مدیون» هستین
• پرخاشگری منفعل یعنی بیان غیرمستقیم خصومت به شکل ترشرویی و یک‌دندگی
• اظهارنظرهای کنایه‌آمیز دربارۀ تلاش یا پیشرفت‌تان

توجه به این نکته ضروریه که این نوع ارتباط غیرمستقیم می‌تونه در هر رابطۀ بین فردی اتفاق بیفته. مخصوصاً اون‌هایی که با ارتباطات عاطفی نزدیک مشخص شدن. حتی در روابط عاشقانه هم خودش رو نشان میده؛ اما القای احساس گناه شاید در روابط خانوادگی، روابط والدین و حتی روابط کاری مورداستفاده قرار بگیره.

انواع القای احساس گناه یا سفر گناه

انواع مختلفی از القای احساس گناه وجود داره که افراد ممکنه بسته به هدف یا هدف نهایی رفتار ازشون استفاده کنن. برخی از اهداف مختلف القای احساس گناه عبارت‌اند از:

• اجبار برای انجام کاری: گاهی اوقات، هدف اصلی القای احساس گناهکار بودن اینه که کسی رو مجبور به انجام کاری کنن که معمولاً نمی‌خواد انجام بده.
• اجتناب از تعارض: در سایر موارد، افراد ممکنه از القای احساس گناهکار بودن استفاده کنن تا مجبور نباشن دربارۀ موضوعی مستقیم صحبت کنن. این کار بهشون امکان میده بدون درگیری مستقیم به آنچه می‌خوان برسن.
• آموزش اخلاقی: القای احساس گناهکار بودن همچنین می‌تونه راهی برای ترغیب فرد به انجام رفتاری باشه که فرد مقابل احساس می‌کنه اخلاقی‌تر یا درست‌تره.
• برانگیختن همدردی: در بعضی موارد، احساس گناه به فرد این امکان رو میده که با شخص آسیب‌دیده همدردی کنه.

احساس گناه همیشه چیز بدی نیست. اگرچه اغلب آزاردهنده و ناخوشاینده، اما می‌تونه نقش مهمی در هدایت رفتار اخلاقی داشته باشه. وقتی افراد احساس گناه می‌کنن، می‌تونن اشتباهات‌شون رو اصلاح کنن و از تکرار همان اشتباهات در آینده پرهیز کنن.
کورتنی هومنی، پژوهشگر میگه: «به نظر نمی‎رسه که القای احساس گناه، باعث ایجاد مزایای احساس گناه، مثل جبران، صداقت و درک متقابل بشه.»

تأثیرات القای احساس گناهکار بودن

با القای احساس گناهکار بودن می‌تونیم رفتار یه فرد رو به‌صورت وسیع تغییر بدیم. اینکه فرد عمداً این کار رو انجام داده باشه یا نه تأثیری در پیامدهای القای احساس گناهکار بودن نداره. بعضی از تاثیرات و پیامدهای منفی القای احساس گناهکار بودن عبارت‌اند از:

• آسیب به روابط

تحقیقات نشان میده که القای احساس گناهکار بودن می‌تونه بر روابط نزدیک تأثیر بذاره. پژوهشی نشان داد افرادی که از سوی شریک‌ زندگی‌شان نکوهش میشن، کاری می‌کنن تا شریک زندگی‌شان احساس گناه کنه. بااین‌حال، بر اساس تحقیقات انجام‌شده، فردی که از احساس گناه طرف مقابل برای تغییر رفتارش استفاده می‌کنه، به‌احتمال‌زیاد احساس بدتری نسبت به رابطه‌ش داره.

به عبارتی، ممکنه شما بتونین با القای احساس گناهکار بودن، طرف مقابل‌تون رو وادار به انجام کاری کنین که می‌خواین، اما این کار هزینه‌ داره. این موضوع می‌تونه اعتمادتان رو خدشه‌دار کنه و باعث بشه که طرف مقابل احساس کنه در حقش ظلم شده.

بیشتر بخوانید: چرا قابل اعتماد بودن، بلیت طلایی روابط عالی است؟

• رنجش

یکی از دلایلی که چرا القای احساس گناه می‌تونه روابط رو مسموم کنه اینه که این کار منجر به احساس رنجش دائمی میشه. یکی از روان‌شناسان مطرح جهان میگه که القای احساس گناهکار بودن، با حس نفرت‌انگیز احساس گناه همراهه، این حس نفرت‌انگیز باعث رنجشی در فرد میشه که هرگز فراموش نمی‌کنه.

اگه فقط یه بار از القای احساس گناهکار بودن برای تغییر رفتار استفاده کنین، ممکنه تأثیر جدی بر رابطۀ شما نداشته باشه. استفاده مکرر از القای احساس گناهکار بودن می‌تونه احساس تلخ و ناخوشایندی در فرد مقابل ایجاد کنه.

اگه احساس می‌کنین که شریک زندگی‌تان همیشه شما رو به‌خاطر چیزی مقصر می‌دونه و از این راه شما رو مجبور می‌کنه کاری رو که دوست داره انجام بدین، باید بدونین که به‌مرورزمان این کار می‌تونه روابط عاطفی شما رو کم کنه و درنهایت باعث ایجاد نفرت دوطرف بشه.

• مقاومت واکنشی

تحقیقات نشان میده که توسل به القای احساس گناهکار بودن یه نوعِ متداول تکنیک متقاعدسازیه. بااین‌حال، ضمن اینکه احساس گناه می‌تونه افراد رو مجبور به انجام اقدامات خاصی کنه، گاهی اوقات می‌تونه نتیجه معکوس هم داشته باشه. احساس گناه در سطح پایین به افراد انگیزه میده تا بر اساس پیام متقاعد‌کننده عمل کنن. هرچند، سطوح بالای القای احساس گناه، معمولاً به دلیل آنچه محققان بهش «واکنش» میگن، شکست می‌خورن.

محققان توضیح میدن: فردی که در حالت واکنش قرار می‌گیره، طوری رفتار می‌کنه که آزادی یا حداقل احساس آزادیش رو برگردونه. به عبارتی، القای احساس گناه می‌تونه نتیجه معکوس داشته باشه و افراد رو وادار کنه برخلاف خواستۀ شخص دیگه رفتار کنن. برای مثال، کسی که در شما احساس گناه رو ایجاد می‌کنه تا بیشتر باهاش در ارتباط باشین، ممکنه باعث بشه برعکس عمل کنین و اصلاً به سراغش نرین.

• ایجاد بیماری روانی

احساس گناه بیش‌ازحد، با چند بیماری روانی ازجمله اضطراب، افسردگی و اختلال وسواس فکری ارتباط داره. قرار گرفتن در معرض القای احساس گناهکار بودن ممکنه به ایجاد یا بدتر شدن چنین شرایطی کمک کنه. تجربۀ احساس القای گناه همچنین می‌تونه موجب بروز خیلی از احساسات و علائم شدید و ناخوشایند مثل اضطراب، غم، پشیمانی، نگرانی، تنش عضلانی و بی‌خوابی بشه.

این نوع بازیچۀ دست شدن ممکنه گاهی اوقات موجب عذاب وجدان و یه باور مداوم بشه که شما کار اشتباهی انجام دادین یا انجام خواهید داد. با گذشت زمان، القای احساس گناهکار بودن باعث احساس شرم میشه و شرم می‌تونه بر تصویری که شخص از هویت و ارزش و استعدادش داره تأثیر بذاره و منجر به کناره‌گیری و انزوای اجتماعی بشه.

چگونه با القای احساس گناه مقابله کنیم؟

6 راهکار که می‌تونه در مواجهه با القای احساس گناه مفید باشه. ازجمله:

1. تصدیق درخواست

درخواست اون‌ها رو تصدیق کنید. بذارین بدونن که شما می‌فهمین که این گناه چه حسی در اون‌ها ایجاد می‌کنه. همدلی و نشان دادن اینکه نیازهاشون رو درک می‌کنین ممکنه بهشون کمک کنه احساس کنن که به‌سادگی نادیده گرفته نمیشن. اعتبار بخشیدن به احساسات‌شون ممکنه باعث کاهش احساس گناه در اون‌ها بشه.

2. بیان احساس

دربارۀ احساس‌تون صحبت کنین. توضیح بدین اینکه شما رو گناهکار جلوه میدن تا به این روش، شما خواسته‌شون رو عملی کنین، چه حسی بهتون میده. بهشون بگین که تعامل به این شکل، منجر به رنجش و دلخوری‌تون میشه و تأثیر مستقیمی در روابط‌تون داره.

3. تعیین مرزهای شخصی

مرزها رو تعیین کنید. یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث میشه دیگران به خودشون اجازه بدن به شما احساس گناهکار بودن رو القا کنن، نبود مرزبندی‌های به‌جا و مناسب از جانب خودتونه. خیلی وقت‌ها لازمه با صراحت از دیگران بخواین به حق شما برای «نه» گفتن احترام بذارن. حتی اگه درنهایت کاری که از شما می‌خوان رو انجام دادین، مطمئن بشین که محدودیت‌هاتون رو به‌وضوح بیان کردین و عواقب عبور از اون مرزها رو بهشون توضیح دادین.

4. کم کردن رابطه با فرد القاکننده احساس گناه

راهکارهای دیگه شامل محافظت از عزت‌نفس و فاصله گرفته. اگه در حال حاضر احساس بدی نسبت به خودتون دارین، احتمال اینکه دچار احساس گناه بشین، بیشتره؛ پس راهکارهایی برای تقویت احساس ارزشمندی‌تون پیدا کنین. اگه طرف مقابل مدام سعی می‌کنه تا با القای احساس گناهکار بودن به شما، شما رو تحت تأثیر قرار بده، ارتباط‌تون رو با اون فرد کمتر یا کلاً قطع کنین. در حالت عادی، احساس گناه می‌تونه محرک مناسبی برای ایجاد تغییرهای مثبت باشه.

5. توجه به خودتون

حفاظت از رفاه‌تون رو باید در اولویت بذارین. شخصی که سعی می‌کنه شما رو با احساسات مسموم شرم و گناه تحت تأثیر قرار بده، به دنبال خوبی و صلاح شما نیست.

6. کمک گرفتن

اگه احساس گناه یا علائم مربوط به اضطراب، استرس یا افسردگی دارین، با یه روان‌شناس یا روان‌پزشک صحبت کنین. اون‌ها می‌تونن با توجه به بیماری‌تون گزینه‌های درمانی مثل روان‌درمانی یا دارو پیشنهاد بدن. داروهایی که اون‌ها تجویز می‌کنن به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی‌تون کمک می‌کنه.

برای آگاهی بیشتر این مقاله رو از دست ندید: 11 محرک شگفت‌انگیز اما رایج در زندگی که ممکن است اضطراب شما را برانگیزانند.

پزشک یا درمانگرِ شما ممکنه نوعی از درمان به نام درمان شناختی-رفتاری رو پیشنهاد بده که به شما در کاهش احساس گناه کمک کنه. این نوع درمان می‌تونه بهتون کمک کنه افکار منفی و تحریفات شناختی رو که می‌تونن باعث ایجاد احساس گناه بشن، شناسایی کنن و سپس تغییرش بدین. درمانگر‌تون همچنین می‌تونه بهتون کمک کنه تا علائم القای احساس گناهکار بودن رو بشناسین. در مرحلۀ بعد، اون به شما تمریناتی برای مقابله با این دست‌کاری روان‌شناختی میده.

مثالی از احساس القای گناه

برای مثال، دوست‌تون زنگ بزنه و بگه: «می‌دونم که خیلی درگیر کار هستی و نمی‌تونی برنامه بذاری تا همدیگه رو ببینیم. من امروز عصر رو تنهام؛ داشتم فکر می‌کردم حالا که من، در گرفتن این شغل کمکت کردم، تو هم باید بیشتر هوای منو داشته باشی.» این نوع اظهارنظر برای القای احساس گناه، جوری طراحی شده که انگار به‌نوعی بهشون «مدیون» هستین.

آیا القای احساس گناه سمی هست؟

القای احساس گناه معمولاً برای تحت تأثیر قرار دادن دیگران، به‌وسیله درگیر کردن عواطف یا یادآوری مسئولیت‌شون در قبال کاری که انجام دادن، طراحی شده. القای احساس گناه‌کار بودن، یه روش معیوب برای برقراری ارتباط محسوب میشه؛ یعنی می‌خوان سعی کنن طرف مقابل رو مقصر و گناهکار نشان بدن. این می‌تونه نوعی رفتار سمی باشه که تأثیرات مضری بر رفاه افراد و روابط‌شون می‌ذاره.

بیشتر بخوانید: چطور ویژگی‌های سمی خودمون و دیگران رو شناسایی کنیم؟

آیا القای احساس گناه یک‌جور شستشوی مغزی دادنه؟

ضمن اینکه هر دو رفتار مخرب و سمی هستن، از جهاتی با هم فرق دارن. شستشوی مغزی دادن نوعی سوءاستفاده از عاطفه هست؛ یعنی واقعیت شخص رو انکار کنن و اون رو مجبور کنن تا تجربیاتش رو زیر سؤال ببره. از طرفی، احساس گناه، بدون هیچ دلیلی باعث ایجاد نگرانی میشه و باعث بروز واکنش‌هایی میشه که به نفع دیگران و به ضرر خود شخصه. در چنین شرایطی، شخص با خودش فکر می‎کنه که مرتکب خطایی نابخشودنی شده، در‌حالی‌که این احساس، تلقینی از جانب اطرافیانه. گاهی والدین برای ابراز احساس‌هایی همچون دلتنگی، دست به القای احساس گناهکار بودن به فرزندان‌شان می‌زنن.

کلام آخر

القای احساس گناهکار بودن یا سفر گناه، حسیه که از دیگران به فرد منتقل میشه و درواقع، فرد در ابتدا اون حس رو نداشته. برای افرادی که هرگز به رفتارهاشون فکر نمی‌کنن و پیامدهای منفی کارهاشون رو درنظر نمی‌گیرن، لازمه که این اتفاق براشون بیفته تا کمی به نتایج کارهاشون فکر کنن؛ اما اگر فردی بخواد بااستفاده از القای احساس گناه، از دیگران سوءاستفاده کنه و طرف مقابل رو مجبور کنه تا کاری رو انجام بده که مایل نیست، باید با استفاده از روش‌های گفته‌شده، با اون فرد مقابله بشه. مقابله در برابر القای احساس گناه باعث میشه دیگه پیامدهای منفی القای احساس گناه به وجود نیاد؛ بنابراین لازمه که در چنین شرایطی بسنجین و ببینین که آیا شما واقع گناهکار هستین یا دیگران دارن با این کار به مقاصد و منافع خودشون نزدیک میشن.