آیا دچار فروپاشی عصبی شده‌ام؟
اصطلاحاتی مثل «فروپاشی عصبی» یا «بحران روانی» عباراتی قدیمی برای اشاره به وضعیت بحرانی روانی هستند. اگرچه «فروپاشی عصبی» یک تشخیص پزشکی رسمی نیست، اما معمولاً برای توصیف شرایطی به کار می‌رود که در آن علائم روانی آن‌قدر شدید می‌شوند که توانایی فرد در انجام امور روزمره مختل می‌شود. این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال روانی زمینه‌ای یا صرفاً یک دوره گذرا باشد. شناخت نشانه‌های جدی می‌تواند به درمان به‌موقع کمک کند.
«فروپاشی عصبی» یک اصطلاح قدیمی است
این اصطلاح از قرن هجدهم رواج پیدا کرد، زمانی که دانشمندان باور داشتند مشکلات روانی ناشی از اختلال در سیستم عصبی هستند. این طرز تفکر باعث می‌شد بیماران به جای فرستاده شدن به آسایشگاه‌های روانی، به درمان‌های فیزیکی امیدوار باشند.
در آن دوران، آنچه امروزه به عنوان بحران سلامت روانی می‌شناسیم، نتیجه‌ای از اختلال در عملکرد اعصاب تلقی می‌شد. امروزه همچنان این واژه در مکالمات عمومی استفاده می‌شود، اما در اصطلاح پزشکی دقیق نیست.
نشانه‌های فروپاشی عصبی
فروپاشی عصبی زمانی رخ می‌دهد که فرد نتواند از پسِ مدیریت استرس زندگی‌اش برآید.
علائمی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی این وضعیت باشند، شامل موارد زیر هستند:
- علائم اضطراب یا افسردگی مانند گریه‌های غیرقابل کنترل یا افکار خودکشی یا خودآزاری
- تحریک‌پذیری و بی‌قراری
- خستگی جسمی مفرط
- بی‌خوابی یا اختلال در خواب
- تغییر ناگهانی در روال زندگی (مانند نرفتن به سر کار یا کناره‌گیری از معاشرت)
- احساس ناامیدی یا یأس شدید
- بی‌توجهی به بهداشت فردی
- بدبینی یا افکار پارانویید
- تجربه توهم یا هذیان
- مشکلات گوارشی یا روده‌ای
- درد قفسه سینه یا تپش قلب
- تعریق زیاد
- تغییر در میل جنسی
برخی افراد از واژه «فروپاشی عصبی» برای توصیف دوره‌ای از آشفتگی روانی شدید استفاده می‌کنند. در این حالت، ممکن است تجربه‌هایی مانند حملات پانیک، افسردگی، نوسانات خلقی یا حس ناگهانی نابودی را تجربه کنند.
علائم فروپاشی عصبی می‌تواند کوتاه‌مدت باشد و فقط چند ساعت طول بکشد، اما گاهی چند هفته یا حتی چند ماه ادامه می‌یابد. در برخی موارد نادر، این وضعیت ممکن است سال‌ها به طول انجامد.
تفاوت فروپاشی عصبی با فرسودگی شغلی (Burnout)
درست مثل فروپاشی عصبی، فرسودگی شغلی هم یک بیماری روانی تشخیص‌پذیر نیست. سازمان جهانی بهداشت (WHO) فرسودگی شغلی را یک «پدیده شغلی» می‌داند، نه یک وضعیت روانی کلی.
نشانه‌های فرسودگی شغلی شامل موارد زیر است:
- خستگی و فرسودگی
- احساس بی‌انگیزگی یا بدبینی نسبت به شغل
- کاهش کارایی و بهره‌وری حرفه‌ای
بر اساس تعریف WHO، فرسودگی باید تنها در زمینه استرس شغلی استفاده شود و به سایر جنبه‌های زندگی روانی فرد تعمیم داده نشود.
علل فروپاشی عصبی
هیچ عامل واحدی برای ایجاد «فروپاشی روانی» وجود ندارد. این وضعیت ممکن است نتیجه شدت یافتن یک بیماری روانی زمینه‌ای یا فشار استرس بیش‌ازحد باشد.
عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- فشارهای جسمی (مانند بیماری، آسیب، بارداری، سرما یا خستگی شدید)
- استرس‌های روانی (مانند سوگ، نگرانی، تنهایی یا مشکلات عاطفی)
بر اساس مطالعات، رایج‌ترین منابع استرس به ترتیب شامل موارد زیر هستند:
- مشکلات مالی شخصی
- مسائل مربوط به کار
- شرایط اقتصادی
- مشکلات روابط عاطفی
- مسئولیت‌های خانوادگی
- بیماری یکی از اعضای خانواده
- نگرانی درباره سلامت شخصی
- بی‌ثباتی شغلی
- هزینه‌های مسکن
- نگرانی‌های امنیتی فردی
حدود یک‌پنجم بزرگسالان در ایالات متحده هر ساله نوعی از بیماری روانی را تجربه می‌کنند، اما فقط حدود ۴۷٪ از آن‌ها درمان دریافت می‌کنند. عدم درمان یا درمان ناقص می‌تواند منجر به تشدید علائم یا بروز بحران روانی شود که گاهی با عنوان «فروپاشی عصبی» توصیف می‌شود.
همچنین، برخی بیماری‌ها که مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توانند به این وضعیت منجر شوند. برای مثال، شواهدی وجود دارد که کووید-۱۹ می‌تواند باعث التهاب مغزی یا آسیب به عروق خونی شود که به نوبه خود علائم روانی یا عصبی به دنبال دارد، مانند افسردگی، روان‌پریشی یا آشفتگی عاطفی.
چطور با بحران روانی مقابله کنیم؟
مقابله با بحران روانی شامل یادگیری روش‌هایی برای مدیریت استرس یا سایر عواملی است که منجر به این وضعیت شده‌اند.
اولین قدم این است که منابع استرس را شناسایی کرده و راه‌هایی برای کاهش یا حل آن‌ها پیدا کنید.
برای جلوگیری از اینکه استرس، اضطراب یا سایر احساسات بر شما غلبه کنند، می‌توانید از استراتژی‌های زیر استفاده کنید:
- خواب کافی داشته باشید. بزرگسالان باید حداقل ۸ ساعت در شبانه‌روز بخوابند.
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید. روزانه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزش، سه تا پنج روز در هفته توصیه می‌شود.
- در فعالیت‌ها یا سرگرمی‌هایی که برایتان لذت‌بخش هستند، شرکت کنید.
- از مصرف کافئین، نیکوتین و سایر محرک‌هایی که ممکن است باعث افزایش استرس شوند، خودداری کنید.
از مصرف الکل و مواد مخدر دوری کنید.
اگر علائم شما شدید بوده و باعث به خطر افتادن خود یا دیگران شود، ممکن است نیاز باشد در بیمارستان بستری شوید تا تحت نظر قرار گرفته و درمان شخصی‌سازی‌شده دریافت کنید. این درمان‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- روان‌درمانی (یا همان گفت‌وگو درمانی)
- دارودرمانی با نسخه پزشک
- بستری شدن در مراکز درمانی یا توان‌بخشی تخصصی
چگونه به کسی که دچار بحران روانی است کمک کنیم؟
اگر یکی از نزدیکانتان درگیر فروپاشی عصبی یا بحران روانی شده، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- به علائم هشداردهنده توجه کنید: مانند کناره‌گیری از جمع، بی‌توجهی به بهداشت، تغییر عادات غذایی، افکار بدبینانه یا پارانویید، و...
- فضایی امن و پذیرا برای او ایجاد کنید: اجازه دهید بداند که بدون قضاوت، کنارش هستید. به او ابراز علاقه و حمایت کنید و به او بگویید هر زمان آماده بود، می‌تواند درباره نگرانی‌هایش صحبت کند.
- او را به کمک حرفه‌ای تشویق کنید: اطلاعات مفیدی مانند شماره تماس روان‌درمانگرها، مشاوران یا روانپزشکان را در اختیارش بگذارید.
- از شماره‌های اضطراری آگاه باشید: اگر شرایط اضطراری پیش آمد، بدانید باید با چه خطوط کمکی تماس بگیرید.
جمع‌بندی
«فروپاشی عصبی» یک اصطلاح قدیمی و غیرتشخیصی است، اما برای توصیف یک بحران شدید روانی شامل اضطراب، پانیک، تنهایی، و آشفتگی روانی به کار می‌رود. این وضعیت می‌تواند حاصل بیماری‌های روانی یا فشارهای شدید زندگی باشد.
مهم‌ترین نکته این است که به موقع کمک بگیرید تا از شدت یافتن علائم جلوگیری کرده و درمان مناسب را دریافت کنید. سلامت روانی، بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت کلی شماست—و کمک خواستن، نشانه‌ی قدرت است نه ضعف.
اگر احساس می‌کنی زیر بار فشارهای زندگی خم شده‌ای و تمرکز یا انرژی‌ات از دست رفته، این مقاله می‌تواند نقطه شروعی برای بازگشت به آرامش باشد.
👈 در صورت نیاز به مشاوره تخصصی، از تست‌های خودشناسی منوباز استفاده کن یا با یک مشاور گفتگو کن.
دیدگاه خود را ثبت نمایید.