چطور بچه‌هایی شاد تربیت کنیم؛ ده روش با پشتوانۀ علمی
وقتی از پدر و مادرها می‌پرسین که برای فرزندشون چی می‌خوان، اغلب‌شون میگن که دلشون می‌خواد که بچه‌های شادی داشته باشن. رفاه کودکان برای بزرگسالان بیشتر از هر موضوع دیگه‌ای اهمیت داره، بیشتر از مسائلی مثل مراقبت‌های بهداشتی یا وضعیت سالمندان، هزینه‌های زندگی، تروریسم یا حتی جنگ!
بیشتر از دو سوم بزرگسالان میگن که به‌شدت نگران سلامتی فرزندانشون هستن و این نگرانی جنسیت، درآمد، قومیت، سن و گرایش سیاسی تحت‌تأثیر قرار میده.
با یه سرچ ساده در گوگل میشه اطلاعات زیادی درباره تربیت بچه‌های باهوش و موفق به دست آورد، اما چطوری میشه بچه‌های شادی رو تربیت کرد؟
گاهی اوقات برقراری تعادل بین بهترین چیز برای کودک و چیزی که خوشحالش می‌کنه، سخته؛ اما به این معنا نیست که این دو تا موضوع با هم ناسازگارن. شاید لازم باشه بگیم احتمال اینکه بچه‌های شاد آینده بهتری داشته باشن خیلی خیلی زیاده!
شادی یه امتیاز فوق‌العاده در دنیاییه که روی عملکرد تأکید داره. به طور متوسط، افراد شاد هم در کار و هم در عشق موفق‌تر از افراد ناراحت هستن. اون‌ها سابقۀ عملکرد بهتر و مشاغل معتبرتری دارن و حقوق بیشتری می‌گیرن. احتمال ازدواجشون بیشتره و بعد از ازدواج هم رضایت بیشتری از زندگی متأهلی‌شون نشان میدن.
باتوجه‌به اهمیت این موضوع لازمه که از نظر علمی به این سؤال جواب بدیم که چی می‌تونه باعث پرورش شخصیتی شاد تو فرزندانمون بشه؟
ده راهکار علمی و موثر برای تربیت کودک شاد:
-
خودت شاد باش تا فرزندت هم شاد باشه.
اولین قدم برای داشتن بچه‌های شادتر اینه که خودتون پدر و مادر خوشحالی باشین. میزان خشنودی شما روی شادی و موفقیت فرزندانتون به طور چشمگیری اثر می‌ذاره.
تحقیقات نشان میدن که ارتباط محکمی بین افسردگی مادر و بروز رفتارهای منفی در فرزند وجود داره. افسردگی والدین باعث ایجاد مشکلات رفتاری زیادی در کودکان میشه و اثربخشی راهکارهای تربیتی رو از بین می‌بره. این موضوع دلیل ژنتیکی نداره. با اینکه این مطالعه نشان داد که والدین شاد از نظر آماری احتمال بیشتری برای داشتن فرزندان شاد دارن، اما نتوانست هیچ مؤلفۀ ژنتیکی ارائه بده؛ یعنی همه چیز به خودتون بستگی داره.
پس اولین قدم برای اینکه آدم شادی باشین چیه؟ اینه که هر هفته زمانی رو برای تفریح و خوش‌گذرونی با دوستاتون هماهنگ کنین و خودتون و خانواده‌تون رو خوشحال کنین.
ازآنجایی‌که خنده مسریه، با دوستان یا اقوامی معاشرت کنین که خوش‌رو و خوش‌خنده هستن. خندۀ اون‌ها شما رو هم به خنده میندازه و روحیه‌تون رو شاد می‌کنه. دانشمندان علوم اعصاب معتقدن که شنیدن صدای خندۀ دیگران باعث فعال‌شدن نورون‌های انعکاسی در بخشی از مغز میشه طوری که شنونده احساس می‌کنه این خودشه که داره می‌خنده.
-
به فرزندت یاد بده چطوری با دیگران ارتباط برقرار کنه.
هیچ‌کس مُنکر این واقعیت نیست که چقدر یادگرفتن نحوه درست ارتباط برقرارکردن سخت و البته مهمه؛ اما واقعاً چه نفر رو دیدین که یه قسمتی از وقتشون رو صرف یاددادن این موضوع به بچه‌هاشون کنن؟ یا اصلاً به فرزندشون بگن چطوری باید با دیگران ارتباط برقرار کنن؟
این جمله رو همه‌مون شنیدیم «ولشون کن، خودشون با هم کنار میان» اما این کافی نیست؛ باید به کودکان یاد داد که چطوری ارتباط مؤثر با دیگران برقرار کنن. وقت زیادی هم نمی‌گیره، می‌تونین کودک رو به انجام کارهای محبت‌آمیز برای ایجاد همدلی تشویق کنین. این کار باعث تقویت مهربانی و همکاری اجتماعی در کودک میشه، فرزندتون رو تبدیل به فرد بهتری می‌کنه و بر اساس پژوهش‌ها تو طولانی‌مدت احساس شادی بیشتر و زندگی بهتری خواهد داشت.
بیماران مبتلا به ام‌اس یاد گرفته بودن که با برقراری تماس‌های تلفنی کوتاه با سایر مبتلایان به این بیماری، حرف‌های محبت‌آمیز بزنن و باهاشون همدردی کنن، طی دو سال رشد قابل‌توجهی در اعتمادبه‌نفس، عزت‌نفس، میزان افسردگی و عملکردشون دیده شد. حتی بیماران دستۀ اول با ایجاد این رابطه، در برابر افسردگی و اضطراب از خودشون محافظت‌کردن.
-
کمال‌گرا نباش تا بچه‌ات شاد باشه!
امروزه بیان بیش‌ازحد دستاوردهای بچه‌ها باعث آشفتگی ذهنی‌اش میشه. کودکانی که والدینشون زیادی روی موفقیت تأکید دارن، در مقایسه با بقیه بچه‌ها، بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی و اضطراب هستن. شما باید تلاش بچه‌ها رو تحسین کنین، نه توانایی ذاتی یا دستاوردش رو.
مطالعات نشان میدن بیشتر بچه‌هایی که مدام به‌خاطر هوش بالا تحسین و تشویق‌شدن، بیشتر مایل هستن معماهای ساده‌تر رو حل کنن. اون‌ها نگران اشتباه‌کردنشون و تغییر نظر دیگران هستن و می‌ترسن دیگه کسی بهشون نگه باهوش. از طرفی، بیشتر از 90درصد از کودکانی که دارای ذهنیت رشد هستن، معماهای سخت‌تری رو انتخاب می‌کردن. چرا؟
پروفسور کارل دوک در این باره گفته: "وقتی کودکان رو صرفاً به‌خاطر تلاش و کار سختی که منجر به موفقیت میشه تحسین می‌کنیم، اون‌ها می‌خوان به این فرایند ادامه بدن. برای همین اهمیت یادگیری و تلاش فراموش میشه و همۀ توجه کودک روی نتیجۀ کارش میره. صرف‌نظر از اینکه چقدر یه بچه باهوش باشه باید ارزش تلاش‌کردن رو براش مهم جلوه بدیم تا بدون توجه به نتیجه، شادی رو تجربه کنه و لذت ببره"
-
خوش‌بین بودن رو به کودکتون یاد بدین.
اگه می‌خواین جلوی سروکله زدن با یه نوجوان عصبانی و بدون مرز رو بگیرین، قبل از نوجوانی به فرزندتون یاد بدین که جنبه‌های مثبت و نیمۀ پُر لیوان رو ببینه.
از نظر کریستین کارتر، خوش‌بینی به‌قدری با شادی ارتباط داره که حتی میشه این دو مفهوم رو یکی دانست. او خوش‌بین‌ها رو با بدبین‌ها مقایسه می‌کنه و خوش‌بین‌ها رو این‌طور معرفی می‌کنه:
- در مدرسه، کار و ورزش موفق‌ترن.
- سالم‌ترن و عمر طولانی‌تری دارن.
- از ازدواجشون راضی‌ترن.
- احتمال کمتری داره که دچار افسردگی یا اضطراب بشن.
-
به رشد هوش هیجانی کودک اهمیت بدین.
هوش هیجانی یه مهارته و نه یه ویژگی ذاتی. تقویت هوش هیجانی به کودک در شناخت احساسات خودش و دیگران کمک می‌کنه. اولین قدم در این مرحله ایجاد ارتباط با کودکه، به احساسات اون صرف‌نظر از واکنش‌های عصبی‌اش اهمیت بدین تا اون‌ها رو بُروز بده.
مثلاً این مکالمۀ رو ببینین:
کودک خودش رو روی پای مادرش میندازه، یکم گریه می‌کنه یا سرش رو روی شانه مادر می‌ذاره. پس کافیه تا مادر با کودکش ارتباط برقرار کنه و بهش کمک کنه تا احساسش رو بهتر بشناسه.
-
به شادی عادتش بدین!
این مرحله ممکنه یکم سخت به نظر برسه چون چیزای زیادی برای به‌خاطر سپردن داره، منکر این قضیه نمی‌شیم که تفکر بر اساس این روش‌ها چالش‌برانگیزه، اما به‌محض ایجاد عادت، عمل‌کردن بهشون خیلی ساده میشه.
چطور به کودکمون یاد بدیم شادی پایدار رو تجربه کنه و بهش عادت کنه؟
کارتر، روان‌شناس حوزۀ کودک به چند روش مؤثر و علمی اشاره کرده که در ادامه توضیح می‌دیم:
- حذف محرک: عوامل حواس‌پرتی و وسوسه رو از سر راهتون بردارین.
- اون رو عمومی کنین: اهدافی رو برای افزایش حمایت اجتماعی و فشار اجتماعی تعیین کنین.
- هر دفعه یه هدف: اهداف بیش‌ازحد روی اراده غالب میشن، به‌خصوص برای بچه‌ها. قبل از اضافه‌کردن یه عادت دیگه، عادت قبلی رو تقویت کنین.
- به انجام اون عادت ادامه بدین: بلافاصله انتظار کمال نداشته باشین. طول می‌کشه و طول‌کشیدنش طبیعیه. شما همچنان تقویتش کنین و ادامه بدین.
-
انضباط شادی میاره!
انضباط شخصی در بچه‌ها بیشتر از هوش، یا بیشتر از هر چیز دیگه‌ای، پیش‌بینی‌کنندۀ موفقیت آینده است؛ یعنی همان تست روان‌شناسی معروف مارشمالو که میزان قدرت اراده و خویشتن‌داری رو نشان میده. بچه‌هایی که بهتر در برابر وسوسه مقاومت می‌کردن، سال‌ها بعد زندگی خیلی بهتری داشتن و شادتر بودن.
توانایی کودکان پیش‌دبستانی در به تعویق‌انداختن رضایتشون یعنی منتظر ماندن برای دومین مارشمالو، موفقیت در مدرسه، مهارت‌های اجتماعی و هوش رو در نوجوانی پیش‌بینی می‌کنه. علاوه بر این، بچه‌های خویشتن‌دار و منضبط بهتر با ناامیدی و استرس کنار میان و تمایل دارن که احساس مسئولیت اجتماعی بیشتری داشته باشن. یعنی انضباط فردی نه فقط به موفقیت در مدرسه و درست نشستن پشت میز غذا، بلکه به شادی بیشتر، دوستان بیشتر و افزایش مشارکت جامعه هم منجر میشه.
اما روش درست برای شروع آموزش انضباط فردی به بچه چیست؟ به کودک کمک کنین کم‌کم یاد بگیره حواسش رو جمع کنه و متمرکز باشه تا با محرک‌های خارجی وسوسه نشه. یکی از روش‌های انجام این کار، قایم‌کردن وسوسه (پوشاندن فیزیکی مارشمالوی وسوسه‌انگیز) است.
به این صورت که به کودک گفته میشه: «اگه می‌خوای می‌تونی این مارشمالو رو بخوری؛ اما اگه تا مدتی (که 15 دقیقه است؛ اما به کودک گفته نمیشه) که من میرم و برمی‌گردم، هنوز این مارشمالو رو نخورده باشی، یه مارشمالوی دیگه هم جایزه می‌گیری و اون‌وقت می‌تونی هر دوتا شیرینی‌ات رو با هم بخوری. هروقت هم خواستی می‌تونی با من تماس بگیری تا فوراً بیام پیشت؛ اما اگه این کار رو کردی فقط یه مارشمالو گیرت میاد و دیگه خبری از جایزه نیست!»
پژوهشی نشان داد وقتی یه جایزه پنهان میشه، 75درصد از بچه‌ها می‌تونن پانزده‌دقیقه کامل برای دومین مارشمالو صبر کنن.
-
زمان بیشتر برای بازی و سرگرمی بزارید؛
این روزها مطالب علمی زیادی دربارۀ قدرت تمرکز حواس و تأثیر مراقبه بیرون اومده و می‌دونیم که هر دوی این‌ها چقدر قدرتمند هستن.
بااین‌حال، واداشتن بچه‌ها به انجام منظم اون‌ها می‌تونه یه چالش باشه.
پس چی جواب میده؟ گذاشتن زمان بیشتری رو برای بازی و سرگرمی.
درگذشته، بیشتر بچه‌ها موقع بازی، تمرکز حواس رو تمرین می‌کردن و این‌طوری از لحظۀ بازی‌شون لذت می‌بردن. اما این روزها بچه‌ها زمان کمتری رو صرف بازی‌کردن در داخل یا خارج از خانه می‌کنن. در طول دو دهه گذشته به‌مرورزمان هفته‌ای حدوداً 8 ساعت از میزان زمان بازی بچه‌ها کم شده.
زمان بازی فقط برای وقت‌گذرانی و دلقک‌بازی نیست؛ بازی‌کردن برای کمک به رشد و یادگیری کودک ضروریه.
محققان باور دارن که این کاهش چشمگیر زمان بازی تا حدودی مسئول کند کردن رشد شناختی و عاطفی کودک میشه. علاوه بر کمک به کودکان در یادگیری خود-مراقبتی، بازی تحت رهبری کودک (با یا بدون بزرگسالان) باعث ارتقای فکری، جسمی، اجتماعی و عاطفی میشه، به کودکان کمک می‌کنه تا کارگروهی و به‌اشتراک‌گذاری رو یاد بگیرن، مذاکره کنن، چالش‌ها رو حل کنن، احساسات و رفتارشون رو کنترل کنن، و بدون ترس و رودربایستی حرفشون رو بزنن.
برای این منظور هیچ دستورالعمل دقیقی لازم نیست: زمان بیشتری رو برای فرزندانتون اختصاص بدین، اون‌ها رو بیرون ببرین تا بازی و تفریح کنن، همین!
-
محیطی شاد ایجاد کنین.
ما دوست نداریم این حقیقت رو قبول کنیم که همگی خیلی زیاد تحت‌تأثیر محیط اطرافمون هستیم. نیروی شما با گذر زمان محدود میشه، درحالی‌که محیط پیرامون به طور مدام داره روی ما و کودکانمون تأثیر می‌ذاره. راه ساده برای کنترل بهتر محیط اطراف کودک و اینکه چطور تلاش‌هاتون برای شادی بیشتر کودک مؤثر واقع بشه چیه؟
تماشای کمتر تلویزیون
تحقیقات ارتباط قوی بین شادی و تلویزیون تماشانکردن رو نشان میدن. جامعه‌شناسان معتقدن که افراد شادتر نسبت به اون دسته که شاد نیستن، تمایل کمتری به تماشای تلویزیون دارن. ما نمی‌دونیم که این تلویزیونه که مردم رو ناراحت می‌کنه یا اینکه افرادی که بیشتر تلویزیون نگاه می‌کنن از قبل هم خیلی آدم‌های شاد و راضی‌ای نبودن.
اما این مطلب رو می‌دونیم که فعالیت‌های زیادی وجود داره که به فرزندانمون کمک می‌کنه تا به افراد شاد و انعطاف‌پذیر تبدیل بشن. بچه‌ها موقع تماشای تلویزیون، کاری رو که در درازمدت می‌تونه اون‌ها رو خوشحال‌تر کنه، انجام نمیدن.
-
با هم غذا بخورین.
گاهی اوقات تنها کاری که علم انجام میده تأیید تجربۀ پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هامونه. یعنی اهمیت غذاخوردن دسته‌جمعی و خانوادگی. این سنت ساده به بچه‌ها کمک می‌کنه تا در جمع خانواده خوشحال‌تر باشن.
مطالعات نشان میدن بچه‌هایی که به طور منظم با خانواده‌شون غذا می‌خورن، از نظر عاطفی ثبات بیشتری دارن، احتمال کمتری داره که سمت مصرف مواد و الکل برن، در امتحانات نمرات بهتری می‌گیرن و علائم افسردگی رو کمتر بروز میدن، به‌خصوص در میان دختران نوجوان. حتی کمتر دچار چاقی یا اختلال خوردن عصبی میشن. صرف غذا به‌صورت دسته‌جمعی و خانوادگی حتی بچه‌ها رو برای درس و مدرسه و حضور در جمع هم آماده می‌کنه.
هارولد بی.لی: "ما اغلب دربارۀ کار و حرفه‌مون به دنبال روش‌های جدید هستیم، اما وقتی صحبت دربارۀ خانواده باشه، باید دقت کنیم که نادیده‌گرفتن چنین نکات ریزی اشتباهن. مهم‌ترین کاری که من و شما انجام می‌دیم، در چارچوب خانه و خانواده‌مونه."
امیدوارم این پست کمک کنه خانوادۀ شادی داشته باشین.
نظرات
نظر خود را ثبت نمایید