دلسوزی چیه؟ چه فایده‌ای داره؟ اصلاً دلسوز باشیم یا نه؟

 دلسوزی چیه؟

دلسوزی و ترحم یعنی احساسِ درد دیگران رو درک کردن و برای کمک به تسکین رنج و دردِ فرد موردنظر اقدام کردن. کلمه دلسوزی در لاتین به معنی غمخوار هم بودنه. با اینکه این احساس، با همدردی، همدلی و بشر‌دوستی ارتباط داره، اما تفاوت‌های مهمی با این مفاهیم داره. همدلی بیشتر به معنای توانایی درک احساسات دیگران و همراهی با اون‌هاست. افراد همدل می‌تونن فقط به صحبت‌های مخاطبشون گوش بدن و از این طریق اون‌ها رو آرام کنن، بدون اینکه بخوان نصیحتشون کنن یا مشاوره بدن. از طرفی، دلسوزی و ترحم یعنی احساس تأسف برای طرف مقابل که زمانی پیش میاد که اون احساس همدلی با میل به کمک همراه بشه.

 علایمی که نشان میده شما نسبت به دیگران حس ترحم و دلسوزی دارین عبارتند از:

• احساس می‌کنین که وجه اشتراک زیادی با دیگران دارین، حتی اگه از بسیاری جهات خیلی متفاوت باشین.
• کاملاً درک می‌کنین دیگران در چه شرایط سختی هستن و درد و رنجشون رو حس می‌کنین.
• مراقب احساسات، افکار و حال دیگران هستین.
• وقتی می‌بینین شخصی مشکل یا ناراحتی داره بلافاصله به فکر راهِ چاره میفتین.
• داشتن سطح بالایی از هوش هیجانی طوری که می‌تونین احساسات خود و دیگران رو درک و مدیریت کنین و بر اساس اون‌ کاری انجام بدین.
• وقتی دیگران نسبت به سختی‌های شما ابراز همدردی می‌کنن، قدردان می‌شین.

 حالات متفاوت دلسوزی و ترحم:

دلسوزی در یکی از این دو حالت خودش رو نشان میده بسته به اینکه منشأ احساسات از کجا ناشی میشن. دلسوزی شما ممکنه نسبت به دیگران یا نسبت به خودتون باشه.

1. دلسوزی برای دیگران:

وقتی احساس دلسوزی و ترحم برای دیگران می‌کنین، یعنی درد و رنجشون رو می‌فهمین و می‌خوایین راهی برای تسکین رنج اون‌ها پیدا کنین. این احساسات شما رو وادار می‌کنه تا برای بهبود وضعیت اون فرد هر کاری از دستتون برمیاد انجام بدین.

2. دلسوزی برای خود:

یعنی مهربان بودن و به خود توجه داشتن. همون‌طور که با دیگران رفتار می‌کنین با خودتون هم همون رفتار رو دارین. شما به‌جای اینکه خودتون رو به‌خاطر اشتباهاتی که درگذشته مرتکب شدین سرزنش کنین، از احساس درک، هوشیاری و پذیرش خودتون و نقص‌ها‌تون بهره‌مندین و خودتون رو عذاب نمی‌دین.

 چطوری دلسوز و مهربان باشیم؟

 چندین گام مختلف برای نشان‌دادن حس دلسوزی و ترحم نسبت به دیگران:

• با مهربانی صحبت کنین.
• وقتی اشتباهی کردین معذرت بخواین.
• بادقت و بدون قضاوت به دیگران و حتی خودتون گوش بدین.
• دیگران رو تشویق کنین.
• در انجام کاری به کسی پیشنهاد کمک بدین.
• برای موفقیت دیگران خوشحال باشین.
• افراد رو همون‌طوری که هستن قبول کنین.
• افراد رو به‌خاطر اشتباهاتشون ببخشین.
• احترام بذارین.
• ابراز سپاس و قدردانی کنین.
• صبور باشین.

برای اینکه غمخوار کسی باشین، اول از همدردی با موقعیت اون فرد شروع ‌‌کنین و بدون قضاوت به اونچه از سر می‌گذرونه شرایطش رو درک کنین و خودتون رو جای اون‌ بذارین.

همدلی و غمخواری عناصر مشترکی دارن، اما غمخواری یه قدم فراتر میره. به‌جای اینکه فقط خودتون رو جای اون شخص بذارین، دلسوزی و ترحم شما رو وادار می‌کنه تا برای کمک به اون فرد کاری انجام بدین. از اونجایی که شما می‌تونین احساسات اون رو کاملاً درک کنین، جوری که انگار این گرفتاری برای خودتون اتفاق افتاده، پس انگیزه قوی‌ای برای پیداکردن راهی جهت تغییر وضعیت یا کاهش درد طرف مقابل در درونتون دارین.

 تأثیر دلسوزی و ترحم:

دلسوز و غمخوار دیگران بودن می‌تونه تأثیرات مثبتی روی زندگی‌مون داشته باشه، از بهتر کردن روابطمون گرفته تا داشتن حس شادی بیشتر. برخی از اثرات مثبت دلسوزی و مهربانی عبارتند از:

• بخشیدن حس خوبی داره:

یکی از دلایلی که دلسوزی و ترحم می‌تونه تا این حد مؤثر باشه اینه که هم کمک‌کردن و هم کمک‌گرفتن سلامت روان رو بهبود میده. فردی که به اون محبت شده می‌تونه در شرایط سخت حمایتتون کنه. دلسوزی و محبت به دیگران براتون پاداش خوبی به ارمغان میاره. محققان متوجه شدن که دادن پول به افراد نیازمند، احساس شادی خیلی بیشتری نسبت به خرج‌کردنش براتون به ارمغان میاره.

• افراد دلسوز بیشتر عمر می‌کنن:

شرکت در کارهای خیر مثل داوطلب شدن برای کمک به کسانی که نسبت بهشون احساس دلسوزی دارین، طول عمر شما رو افزایش میده. یه مطالعه نشان داده افرادی که بدون هیچ نگرانی‌ای داوطلب کمک به افراد محتاج میشن نسبت به افرادی که داوطلب کار خیر نمی‌شن بیشتر عمر می‌کنن.

• دلسوزی و ترحم زندگی رو هدفمند می‌کنه:

یه پژوهش نشان داد که شادی ناشی از زندگی هدفمند و معنادار یعنی زندگی‌ای که با مهربانی و شفقت ایجاد میشه، در سلامت روح و روان نقش مؤثری داره. در این مطالعه، شرکت‌کنندگان شادیِ ناشی از زندگی معنادار، در قبال کمک به دیگران رو تجربه‌کردن و کمتر دچار افسردگی و بی‌قراری شدن، همین‌طور ایمنی جسمی بالاتری هم داشتن.

• دلسوزی و شفقت روابط رو بهتر می‌کنه:

دلسوزی و ترحم، به شما در شکل‌گیری حمایت اجتماعی و ارتباطاتی که برای رفاه ذهنی مهم هستن، کمک می‌کنه. همچنین می‌تونه از روابط بین‌فردی شما هم محافظت کنه. تحقیقات تأکید دارن که دلسوزی و شفقت عامل مهمی در موفقیت و رضایت از روابط به‌حساب میاد.

طبق پژوهش منتشر شده در مجلۀ اِموشن، شفقت مهم‌ترین عامل برای داشتن یه رابطۀ شاده. این مطالعه نشان داد که افراد تمایل دارن زمانی که شریک و همدمشون متوجه اعمال محبت‌آمیز اون‌ها میشه، بیشترین امتیاز رو ازش بگیرن، اما خبر ندارن که چه شریک زندگی‌شون متوجه بشه یا نه آن‌ها مزایای خوبی تجربه می‌کنن. طبق این مطالعه، شفقت و مهربانی خودش می‌تونه پاداش خودش باشه ازاین‌جهت که بهتون حس خوبی میده و زندگی‌تون رو معنادار و هدفمند می‌کنه.

 چطور حس دلسوزی ترحممون رو تقویت کنیم؟

بعضی افراد ذاتاً دلسوزتر از بقیه هستن، بااین‌حال کارشناسان انجام یه‌سری کارها رو برای پرورش ترحم و دلسوزی توصیه می‌کنن:

• از حال بقیه آگاه باشین:

 اولین نشانۀ شاخص شفقت و غمخواری اینه که چیزی رو که دیگران از سر می‌گذرونن رو درک کنین و خودتون رو جای اون‌ها بذارین تا احساسشون رو بهتر بفهمین. اینکه بتونین شرایط رو از منظر شخص دیگه‌ای ببینین بهتون کمک می‌کنه نسبت به موقعیت اطرافیانتون، احساس دلسوزی و ترحم بیشتری داشته باشین.

• قضاوت رو کنار بذارین:

 افراد رو همون‌طوری که هستن بدون هیچ انتقاد یا قضاوتی قبول کنین.

• ذهن‌آگاهی رو تمرین کنید:

ذهن‌آگاهی تمرینیه که برای تمرکز روی زمان حال، آگاهی بیشتر از افکار و مشاهده افکار بدون قضاوت رو پرورش میده. تحقیقات نشان‌دادن که مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی برای توسعۀ مهربانی و دلسوزی برای خودمون مؤثره.

• مراقبه محبت‌آمیز رو امتحان کنین:

مراقبه محبت‌آمیز شکلی از مراقبه است که از تمرینات بودا برداشته شده و به‌عنوان مراقبه شفقت هم شناخته میشه. مراقبه محبت‌آمیز به ما یاد میده که چطور در خودمون و دیگران شفقت، مهربانی و غمخواری رو پرورش بدیم. بر اساس تحقیقات انجام‌گرفته این شکل از مدیتیشن به افراد کمک می‌کنه تا ارتباطشون با دیگران رو بهتر کنن و سلامتی و رفاهشون رو افزایش بدن.

 دامی که ممکنه از دلسوزی و ترحم بیش از حد بهش دچار بشین:

خستگی از شفقت یا دلسوزی یه اصطلاح روان‌شناختیه که برای توصیف خستگی عاطفی یا جسمی به کار برده میشه، خستگی از دلسوزی می‌تونه توانایی افراد رو برای همدلی یا دلسوزی نسبت به دیگران رو کاهش بده. یادتون باشه بیش از حد دلسوزی کردن می‌تونه سلامت شما رو به خطر بندازه.

 منظور از خستگی ناشی از دلسوزی و ترحم چیه؟

احساس درموندگی، فرسودگی، اضطراب و تحریک‌پذیری برخی از علائم اولیه خستگی از همدلیه که می‌تونه با احساس خستگی جسمی و عاطفی و حتی کناره‌گیری ذهنی از افراد آسیب‌دیده و نیازمند هم همراه بشه. در این حالت فرد حس همدلی و شفقت رو در قبال کسانی که به کمک نیاز دارن از دست میده یا خیلی کم‌رنگ میشه. کارکنان مراقبت‌های بهداشتی مثل پرستاران، پزشکان یا کارکنان اورژانس در بالاترین رده از کسانی هستن که از خستگی ناشی از همدلی رنج می‌برن. این اشخاص اغلب تجربۀ یه حالت تنش شدید و مشغولیت ذهنی رو تجربه می‌کنن. اگرچه مشخصه که این حالت، معمولاً از قرارگرفتن در معرض تروما در افراد به وجود میاد، بسیاری از مردم متوجه نیستن که حتی مشاهده کسانی که از پیامد موقعیت‌های استرس‌زا رنج می‌برن هم می‌تونه منجر به خستگی از همدلی بشه. به همین دلیل، مددکاران می‌تونن علائم تروما رو تجربه کنن و این به طور بالقوه احساس دلسوزی و ترحم اون‌ها رو کاهش میده.

یافتن راه‌هایی برای مبارزه با خستگی از شفقت و دلسوزی به‌ویژه در مراقبت‌های بهداشتی و مشاغلی ازاین‌دست اهمیت زیادی داره. بر اساس مطالعات انجام‌شده فعالیت‌هایی مثل مراقبه ذهن‌آگاهی می‌تونه به این دسته افراد کمک کنه تا شفقت بیشتری نسبت به دیگران داشته باشن، احساسات مثبت رو درونشون بهبود ببخشن و پریشانی‌شون رو کاهش بدن.

درسته که دلسوزی نسبت به دیگران حرکتی مثبت و انسان‌دوستانه است؛ اما درعین‌حال به فکر خود بودن هم مهمه. پس زمانی رو هم برای مراقبت کردن از خودتون اختصاص بدین.

 کلام آخر

شفقت و دلسوزی این امکان رو برای فرد فراهم می‌کنه که عواطف دیگران رو حس کنه و رفتارهای اجتماعی رو که به رفاه دیگران و یا سلامت جسمی و روانی خودش مربوط میشه رو بهتر کنه. بعضی‌ها به طور ذاتی دلسوزتر هستن، اما کارهایی هست که می‌تونین برای رشد احساس دلسوزی‌تون انجام بدین.

البته یادگیری این توانایی کمی زمانبره و به تمرین نیاز داره اما کاملاً ارزشش رو داره که روی تقویت حس دلسوزی و ترحمتون برای دیگران کار کنین. پذیرفتن و درک احساسی که دیگران حس می‌کنن بهتون کمک می‌کنه ارتباطات عمیق‌تر و معنادارتری ایجاد کنین. عمل بر اساس این احساسِ شفقت و دلسوزی می‌تونه برای دیگران مفید باشه، اما همو‌ن‌طور که تحقیقات نشان می‌دهد، گاهی اوقات شفقت و مهربانی، خودش نوعی پاداشه.