خشم چیست؟ انواع احساس خشم و راه‌های تشخیص، بروز و درمان اون

همه چیز درباره احساس خشم؛ خشم چیست؟

برای جواب به این سوال که خشم چیست، به طور خلاصه می‌تونیم بگیم خشم یه احساس شدید و هیجانیه که وقتی مشکلی پیش میاد یا کسی در حقمون بدی می‌کنه، بهمون دست میده. ویژگی‌های این احساس اینه که معمولاً با احساس استرس، ناامیدی و برانگیختگی همراهه. همۀ آدم‌ها هرازگاهی احساس خشم رو توی زندگی‌شون تجربه می‌کنن، چون‌که این احساس یه واکنش کاملاً طبیعی در برابر موقعیت‌های ناامیدکننده و سخته.

خشم تنها زمانی مشکل‌ساز میشه که بیش از حد بروز کنه و بر عملکرد روزانه و نحوۀ ارتباطتون با مردم تأثیر بذاره. شدت این احساس متفاوته دامنه اون از یه آزار جزئی گرفته تا حالتی انفجاری می‌تونه ادامه پیدا کنه. گاهی اوقات ممکنه افراطی یا غیرمنطقی باشه. کنترل احساسات در این شرایط می‌تونه سخت باشه و باعث بشه شما رفتاری از خودتون نشون بدین که هرگز سابقه نداشته.

ویژگی‌های خشم

موقع عصبانیت بدن ما دچار تغییرات زیستی یا بیولوژیکی و جسمانی یا فیزیولوژیکی خاصی میشه. نمونه‌هایی از تغییرات زیستی که فرد موقع خشم باهاشون روبرو میشه عبارت‌اند از:

• افزایش سطح انرژی
• افزایش فشارخون
• افزایش ترشح هورمون‌هایی مانند آدرنالین و نورآدرنالین
• افزایش دمای بدن
• افزایش تنش عضلانی

خشم در همۀ افراد یکسان نیست و هرکدوم از ما اون رو به حالات مختلفی ابراز می‌کنیم. برخی ویژگی‌های ظاهری که ممکنه هنگام عصبانیت متوجه بشین، این موارد هستن:

• صدای بلند 
• مشت‌های گره‌کرده
• اخم‌کردن یا عبوس بودن
• فک‌های بهم‌فشرده
• لرزش دست
• ضربان قلب تند
• تعریق زیاد
• قدم‌زدن و راه‌رفتن مداوم 
• و حتی خنده!

عوارض خشم چیست؟

خشم یه احساس کاملاً طبیعی و معمولیه. بااین‌حال، زمانی که کنترلش رو از دست می‌دین، براتون مضره و به سلامت روحی و جسمی‌تون آسیب می‌زنه. در زمان عصبانیت بدن دچار تغییرات جسمی و زیستی میشه. قلب تندتر میزنه و فشارخون بالا میره، همچنین هورمون‌هایی مثل آدرنالین و نورآدرنالین در بدن ترشح میشه.

قراردادن مداوم بدن در چنین تغییراتی اغلب منجر به بروز مشکلات پزشکی و عوارض مختلفی میشه از جمله:

• فشارخون بالا
• افسردگی
• اضطراب
• بی‌خوابی
• سوءمصرف مواد مخدر
• زخم معده
• بیماری روده‌ای
• دیابت

تشخیص احساس خشم

خشم در همه یک‌جور نیست؛ چون هرکدوم از ما اون رو به روش خاصی نشون می‌دیم. برای بعضی افراد، بروز این احساس ممکنه به شکل فریادکشیدن باشه، درحالی‌که شاید برای عده‌ای به شکل ضربه‌زدن به اشیاء یا حتی آدم‌ها بروز پیدا کنه. این احساس یه احساس طبیعی و انسانیه، اما پیداکردن راه‌های سالم برای ابرازش خیلی مهمه، چراکه نباید کاری کنیم که اطرافیانمون به‌خاطرش از ما آزرده‌خاطر شن و ازمون دوری کنن. ابراز خشم از روش‌های سالم برای سلامت روانی مهم و لازمه!

عوامل بروز خشم

خشم می‌تونه ناشی از تأثیرات عوامل بیرونی یا درونی باشه. یه فرد یا یه اتفاق می‌تونه حسابی شما رو عصبانی کنه. مثلاً برای انجام کاری داخل صف ایستادین و یه‌دفعه یکی از راه می‌رسه و جلوتر از شما می‌ایسته. شاید وقتی از نظر عاطفی آسیب دیدین و تهدید شدین یا در عذاب هستین و دارین می‌جنگین اون رو احساس کنین. 

ما گاهی اوقات از خشم برای جایگزینی احساسات دیگه استفاده می‌کنیم که ترجیح می‌دیم باهاشون سروکار نداشته باشیم، مثل درد عاطفی، ترس، تنهایی یا ازدست‌دادن یه نفر. در این شرایط عصبانیت به احساس ثانویه ما تبدیل میشه و می‌تونه واکنشی به درد جسمانی، پاسخی به احساس ترس، محافظت از خود در برابر حمله‌ای فرضی یا در پاسخ به موقعیتی ناامیدکننده ابراز بشه.

خشم اغلب با محرکی ایجاد میشه که می‌تونه منطقی یا غیرمنطقی باشه. بعضی از محرک‌های رایج که باعث بروز این احساس میشن عبارت‌اند از:

• ازدست‌دادن یک عزیز
• ازدست‌دادن شغل
• قطع رابطه
• شکست در انجام یک کار یا مسئولیت محول شده
• درماندگی
• تصادف‌کردن یا ابتلا به شرایطی که باعث تغییرات جسمانی در بدن شما میشن، مثل از دست‌دادن قوۀ بینایی یا توانایی راه‌رفتن. 
• فقر و بی‌پولی
• بی‌عدالتی

بروز خشم همچنین می‌تونه علامت افسردگی، سوءمصرف مواد، یا اختلال دوقطبی هم باشه.

بررسی انواع خشم در افراد

سه نوع اصلی خشم وجود داره.

• خشم تهاجمی منفعل: در این نوع، فرد تلاش می‌کنه عصبانیتش رو سرکوب و از مواجه‌شدن با اون دوری کنه، اما نهایتاً به روشی ناسالم و نابود‌کننده خشم رو نشون میده.
• خشم قاطع: این مورد می‌تونه گزینه‌ای سالم برای ابراز خشم باشه که شامل مدیریت کنترل شده با استفاده از کلمات برای توضیح‌دادن و تلاش برای خنثی‌سازی موقعیت هست. عصبانیت در اینجا به‌آرامی ابراز میشه. 
• خشم تهاجمی آشکار: این مدل ممکنه با پرخاشگری جسمی یا کلامی مثل جیغ‌زدن یا ضربه‌زدن به اشیاء یا آدم‌ها همراه باشه. به طور معمول هدف این نوع واکنش، آسیب رساندن به شخصیه که این احساس به لحاظ عاطفی یا جسمانی متوجه اون میشه.

خشم رو میشه به دو روش کلامی یا غیرکلامی بیان کرد، البته ممکنه کسی هم باشه که عصبانیتش رو به هر دو روش ابراز کنه.

• کلامی: وقتی شخصی خشمش رو کلامی ابراز می‌کنه، احتمالاً می‌بینین که صداش رو بالا می‌بره. اگه عصبانیتش متوجه شخص دیگه‌ای باشه، شاید رفتاری توهین‌آمیز نشون بده و حرف‌های آزاردهنده‌ای بزنه.
• غیرکلامی: در فردی که خشمش رو به‌صورت غیرکلامی ابراز می‌کنه، تغییرات فیزیکی جزئی رو مشاهده می‌کنین. اخم می‌کنه، چهره در هم می‌کشه، فکش رو به هم فشار میده و مشت‌هاش رو گره می‌کنه. حتی شاید پرخاش کنه، گاهی اوقات باعث آسیب جسمی به شخص یا شیء میشه و در برخی موارد به خودش هم آسیب می‌رسونه.

روش درمان خشم چیست؟

خشم یه احساس طبیعیه که همۀ ما داریم. بیشتر مردم می‌تونن راه‌هایی برای ابراز سالم اون پیدا کنن. بااین‌وجود، بعضی‌ها برای رفع خشم بیش‌ازحدشون نیاز به درمان دارن. رایج‌ترین راه برای درمان عصبانیت بیش‌ازحد، روان‌درمانیه.

روان‌درمانی

برای بیشتر مردم، شناسایی محرک‌ها و احساسات پشت خشمشون آسونه. اما برای برخی که این احساس رو به طور ناگهانی و شدید تجربه می‌کنن سخته. این افراد بدون اینکه قادر به مهارکردنش باشن یا بتونن محرک‌های پشت اون رو مشخص کنن با این احساس درگیر میشن. اگه تجربۀ انفجارهای مداوم و شدیدی از خشمگین شدن دارین که باعث آسیب جسمی و روحی به شما یا اطرافیانتون میشن، احتمالاً برای مقابله با این احساس، به کمک تخصصی نیاز دارین.

غلبه کردن بر احساس خشم

پیداکردن راه‌هایی برای رفع خشم بسیار اهمیت داره. وقتی به این احساس اجازه می‌دیم کنترل زندگی‌مون را در دست بگیره، بر هر کاری که انجام می‌دیم تأثیر می‌ذاره. می‌تونه به رابطه با عزیزانمون آسیب بزنه و در محل کارمون مشکلاتی ایجاد کنه. اگه کنترل خشم در موقعیت‌های خاصی براتون سخته، می‌تونین از تعدادی مکانیسم دفاعی کمک‌کننده استفاده کنین. 

روش‌های کنترل خشم:

1. تشخیص علت

شناسایی علت اصلی خشم، اولین قدم برای مقابله و رفع اونه. علت بروز این احساس گاهی می‌تونه احساسی دیگه‌ای مثل ترس یا تنهایی باشه. همین‌طور ممکنه علتش مشاجره‌ای لفظی باشه که به‌تازگی از سر گذروندین یا فکری ناخوشایند که به ذهنتون خطور کرده.

2. مدیتیشن

مدیتیشن در کمک به کنترل احساسات انسان و رفع خشم خیلی مفیده. شما می‌تونین با ترفندهای سادۀ مدیتیشن، مثل تمرینات تنفس عمیق شروع کنین. وقتی با موقعیتی که شما رو عصبانی می‌کنه مواجه می‌شین، قبل از نشون دادن هر واکنشی، یک ثانیه صبر کنین. برای حفظ آرامش می‌تونین چند نفس عمیق بکشین یا سعی کنین تا زمانی که به احساس آرامش بیشتری می‌رسین اعداد رو بشمارین.

3. فعالیت بدنی

ورزش نه‌تنها برای سلامت جسمی فوق‌العاده است، بلکه روی سلامت روان هم تأثیرات مثبت و مفیدی می‌ذاره. ورزش همچنین راهی سازنده برای هدایت احساسات به بیرون و رفع عصبانیت به‌حساب میاد. تند دویدن یا شناکردن موقع عصبانیت می‌تونه به خنثی‌سازی احساسات ناخوشایند کمک کنه.

4. تخلیۀ عصبانیت

خشمتون رو درونتون نریزین. ابراز خشم در زمانی که احساسش می‌کنین، سالم‌ترین راه برای از سر گذروندن اونه. سرکوب احساسات به‌احتمال زیاد باعث طغیانی ناگهانی و شدید میشه، اون‌هم در زمانی که اصلاً انتظارش رو ندارین.

5. اجتناب از محرک‌ها

اجتناب از محرک‌ها به رفع خشم کمک زیادی می‌کنه. اگه فوری عصبانی می‌شین، بهتره سعی کنین محرک‌ها رو تشخیص بدین و ازشون دوری کنین. اگه با صحبت‌کردن با فرد خاصی تحریک می‌شین، تا زمانی که یاد نگرفتین چطور کنترل بهتری روی خشمتون داشته باشین، بهتره با اون فرد یا موضوع خاص مواجه نشین.

سخن آخر

غلبه بر خشم مهارتیه که می‌تونین به‌راحتی یاد بگیرین. اما بدونین که ممکنه مدتی طول بکشه و زمان‌بر باشه، پس وقتی هنگام عصبانیت متوجه می‌شین که دچار عادت‌های قدیمی شدین، خودتون را سرزنش نکنین. راهکارهای رفع خشمی که براتون مفیدبودن رو دوباره مرور و امتحان کنین.

حالا که جواب سوال «خشم چیست» رو متوجه شدین یادتون باشه که خشمتون رو به‌درستی بروز بدین؛ چراکه احساس خشم یک واکنش و حالت طبیعیه و می‌تونه در موقعیت‌های خطرناک براتون مفید باشه و شما رو از آسیب حفظ کنه. درواقع خشم احساسیه که واکنش مبارزه یا فرار از خطر رو تحریک می‌کنه!