سلسله مراتب نیازهای مازلو

مازلو معتقد بود که نیازهای فیزیولوژیکی و روانی انگیزه اعمال ما هستند.

سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو یکی از شناخته شده ترین نظریه های انگیزشی است. تئوری مازلو بیان می‌کند که اعمال ما به دلیل نیازهای فیزیولوژیکی و روان‌شناختی خاصی است که از ابتدایی به پیچیده پیشرفت می‌کنند.

تئوری سلسله مراتب نیازهای مازلو

آبراهام مازلو برای اولین بار مفهوم سلسله مراتب نیازها را در مقاله خود در سال 1943 با عنوان "نظریه انگیزش انسان" و بار دیگر در کتاب بعدی خود "انگیزه و شخصیت" معرفی کرد. این سلسله مراتب نشان می دهد که افراد قبل از اینکه به سایر نیازهای پیشرفته تر بروند برای برآوردن نیازهای اساسی انگیزه دارند.
در حالی که برخی از مکاتب فکری موجود در آن زمان، مانند روانکاوی و رفتارگرایی تمایل داشتند بر رفتارهای مشکل ساز تمرکز کنند، مازلو بیشتر علاقه مند بود که بداند چه چیزی مردم را خوشحال می کند و برای رسیدن به آن هدف چه می کنند.
مازلو به عنوان یک  انسان گرا، معتقد بود که مردم میل ذاتی به خودشکوفایی دارند، یعنی تمام چیزی که می توانند باشند. با این حال، برای رسیدن به این هدف نهایی، تعدادی نیاز اساسی دیگر باید برآورده شود. این شامل نیاز به غذا، ایمنی، عشق و عزت نفس است.
مازلو معتقد بود که این نیازها شبیه غرایز هستند و نقش عمده ای در انگیزش رفتار دارند. پنج سطح مختلف از سلسله مراتب نیازهای مازلو وجود دارد که از پایین ترین سطحی که نیازهای فیزیولوژیکی نامیده می شود شروع می شود.

نیازهای فیزیولوژیکی

نیازهای فیزیولوژیکی شامل آنهایی است که برای بقا حیاتی هستند. چند نمونه از نیازهای فیزیولوژیکی عبارتند از:

• غذا
• آب
• نفس كشيدن
• هم ایستایی (حفظ یک حالت تعادل)

علاوه بر نیازهای اولیه تغذیه، هوا و تنظیم دما، نیازهای فیزیولوژیکی شامل سرپناه و لباس نیز می شود. مازلو تولید مثل جنسی را نیز در این سطح از سلسله مراتب گنجاند، زیرا برای بقا و تکثیر گونه ضروری است.

امنیت و نیازهای ایمنی

در سطح دوم سلسله مراتب مازلو، نیازها کمی پیچیده تر می شوند. در این سطح، نیاز به امنیت و ایمنی اولیه می شود.
مردم خواهان کنترل و نظم در زندگی خود هستند. برخی از نیازهای اساسی امنیت و ایمنی عبارتند از:

• امنیت مالی
• سلامتی و تندرستی
• ایمنی در برابر حوادث و جراحات

یافتن شغل، دریافت بیمه درمانی و مراقبت های بهداشتی، کمک مالی به حساب پس انداز و نقل مکان به محله ای امن تر، همگی نمونه هایی از اقداماتی هستند که با انگیزه نیازهای امنیتی و ایمنی انجام می شوند.

سطوح ایمنی و فیزیولوژیکی سلسله مراتب نیازهای مازلو با هم آنچه را که اغلب به عنوان «نیازهای اساسی» نامیده می شود، تشکیل می دهند.

عشق و تعلق

نیازهای اجتماعی در سلسله مراتب مازلو شامل عشق، پذیرش و تعلق است. در این سطح نیاز به روابط عاطفی رفتار انسان را به پیش می برد. برخی از مواردی که این نیاز را برآورده می کند عبارتند از:

• دوستی ها
• پیوندهای عاشقانه
• روابط خانوادگی
• گروه‌های اجتماعی
• گروه‌های انجمنی
• کلیساها و سازمان های مذهبی

برای جلوگیری از  تنهایی، افسردگی و اضطراب، مهم است که افراد احساس کنند که دیگران آنها را دوست دارند و پذیرفته شده اند. روابط شخصی با دوستان، خانواده و عاشقان نقش مهمی ایفا می کند، مانند مشارکت در گروه ها مثل گروه های مذهبی، تیم های ورزشی، باشگاه های کتاب و سایر فعالیت های گروهی.

نیازهای احترام

در سطح چهارم سلسله مراتب مازلو نیاز به قدردانی و احترام است. هنگامی که نیازهای سه سطح پایین برآورده شدند، نیازهای احترام شروع به ایفای نقش برجسته تری در رفتار انگیزشی می کنند.
در این سطح، جلب احترام و قدردانی دیگران اهمیت فزاینده ای پیدا می کند. مردم نیاز به انجام کارها دارند، سپس تلاش های آنها شناسایی می شود. علاوه بر نیاز به احساس موفقیت و پرستیژ، نیازهای عزتمندی شامل مواردی مانند عزت نفس  و ارزش شخصی است.
مردم باید احساس کنند که دیگران برایشان ارزش قائل هستند و احساس کنند که به دنیا کمک می کنند. مشارکت در فعالیت‌های حرفه‌ای، موفقیت‌های تحصیلی، مشارکت ورزشی یا تیمی و سرگرمی‌های شخصی، همگی می‌توانند در برآوردن نیازهای احترام نقش داشته باشند.
افرادی که می توانند با دستیابی به عزت نفس خوب و شناخت دیگران، نیازهای عزت را برآورده کنند، تمایل دارند نسبت به توانایی های خود احساس اطمینان کنند. برعکس، کسانی که فاقد عزت نفس و احترام دیگران هستند، می توانند احساس حقارت کنند.

سطح احترام و اجتماعی با هم آنچه را که به عنوان «نیازهای روانی» سلسله مراتب شناخته می شود، تشکیل می شوند.

نیازهای خود شکوفایی

در اوج سلسله مراتب مازلو، نیازهای خودشکوفایی قرار دارند. افراد خودشکوفایی خودآگاه هستند، به رشد شخصی اهمیت می دهند، کمتر به نظرات دیگران اهمیت می دهند و علاقه مند به تحقق پتانسیل خود هستند.
مازلو با اشاره به نیازی که مردم برای دستیابی به پتانسیل کامل خود به عنوان یک انسان دارند، توضیح داد: «آنچه که یک مرد می تواند باشد، باید باشد».
مازلو در مورد خودشکوفایی می گوید: "ممکن است به طور ساده به عنوان استفاده و بهره برداری کامل از استعدادها، قابلیت ها، توانایی ها و غیره توصیف شود. چنین افرادی به نظر می رسد که نیازهای خودشان را برآورده می کنند و بهترین کاری را که می توانند انجام دهند را انجام می دهند. افرادی که با تمام قد توسعه یافته اند یا در حال رشد هستند."

پیشرفت از طریق هرم مازلو یا نیازها

سلسله مراتب نیازهای مازلو اغلب به صورت یک هرم نمایش داده می شود. پایین ترین سطوح هرم نیازها، از ابتدایی ترین نیازها تشکیل شده در حالی که پیچیده ترین نیازها در رأس آن قرار دارند.
هنگامی که نیازهای سطح پایین برآورده شد، افراد می توانند به سطح بعدی نیازها بروند. با پیشرفت افراد در هرم، نیازها به طور فزاینده ای روانی و اجتماعی می شوند.
در راس هرم، نیاز به احترام شخصی و احساس موفقیت در اولویت قرار دارد. مازلو مانند کارل راجرز بر اهمیت خودشکوفایی تاکید کرد که فرآیند رشد و توسعه به عنوان یک فرد به منظور دستیابی به پتانسیل فردی است.

انواع مختلف نیازها

سلسله مراتب نیازهای مازلو را می توان به دو نوع نیاز تقسیم کرد: نیازهای کمبود و نیازهای رشد.

• نیازهای کمبود: نیازهای فیزیولوژیکی، امنیتی، اجتماعی و احترامی نیازهای کمبودی هستند که به دلیل محرومیت به وجود می آیند. ارضای این نیازهای سطح پایین برای جلوگیری از احساسات یا عواقب ناخوشایند مهم است.
• نیازهای رشد: مازلو نیازهای راس هرم را نیازهای رشد نامید. این نیازها ناشی از کمبود چیزی نیست، بلکه بیشتر از میل یک شخص برای رشد ناشی می شود.

در حالی که این نظریه به طور کلی به عنوان یک سلسله مراتب نسبتاً سفت و سخت به تصویر کشیده می شود، مازلو خاطرنشان کرد که ترتیب برآورده شدن این نیازها همیشه از این پیشرفت استاندارد پیروی نمی کند.
به عنوان مثال، وی خاطرنشان کرد که برای برخی افراد، نیاز به عزت نفس مهمتر از نیاز به عشق است. برای دیگران، نیاز به تحقق خلاقانه ممکن است جایگزین اساسی ترین نیازها شود.

نقد نظریه مازلو

نظریه مازلو چه در روانشناسی و چه در خارج از آن بسیار محبوب شده است. زمینه های آموزش و تجارت به ویژه تحت تأثیر این نظریه قرار گرفته اند. اما مفهوم مازلو بدون نقد نبوده است. عمده ترین مخالفت های طولانی مدت عبارتند از:

• نیازها از سلسله مراتب پیروی نمی کنند: در حالی که برخی تحقیقات از نظریه های مازلو حمایت می کنند، اکثر تحقیقات نتوانسته اند ایده سلسله مراتب نیازها را اثبات کنند. وهبا و بریدول (محققان کالج باروخ) گزارش دادند که شواهد کمی برای رتبه بندی مازلو از این نیازها و حتی شواهد کمتری وجود دارد که این نیازها در یک نظم سلسله مراتبی قرار دارند.
• آزمایش این نظریه دشوار است: سایر منتقدان نظریه مازلو خاطرنشان می کنند که آزمایش علمی تعریف او از خودشکوفایی دشوار است. تحقیقات او در مورد خودشکوفایی نیز بر اساس نمونه بسیار محدودی از افراد بود، از جمله افرادی که او می‌شناخت و همچنین زندگی‌نامه افراد مشهوری که مازلو معتقد بود خودشکوفایی دارند.

برخی از نقدهای اخیر نشان می دهد که مازلو از سیستم های اعتقادی ملت بلک فوت الهام گرفته است، اما از تصدیق این غفلت شده است. مازلو قبیله شمالی بلک فوت را به عنوان یک انسان شناس مورد مطالعه قرار داد. با این حال، این مبنای اساسی با گذشت زمان ناپدید شد و باعث شد که او از مفاهیمی که در ابتدا آنجا بود برای ارزیابی سوء استفاده کند.

تأثیر سلسله مراتب مازلو

صرف نظر از این انتقادات، سلسله مراتب نیازهای مازلو بخشی از یک تغییر مهم در روانشناسی بود. روانشناسی انسان گرای مازلو به جای تمرکز بر رفتار و رشد غیرعادی، بر رشد افراد سالم متمرکز بود.
تحقیقات نسبتا کمی در حمایت از نظریه مازلو انجام شده است، با این حال سلسله مراتب نیازها هم در روانشناسی و هم در خارج از آن مشهور و محبوب است. و در مطالعه ای که در سال 2011 منتشر شد، محققان دانشگاه ایلینویز تصمیم گرفتند این سلسله مراتب را آزمایش کنند.
آنچه آنها کشف کردند این بود که، در حالی که برآورده شدن نیازها به شدت با شادی مرتبط بود، مردم از فرهنگ های سراسر جهان گزارش دادند که خودشکوفایی و نیازهای اجتماعی حتی زمانی که بسیاری از اساسی ترین نیازها برآورده نشده بودند، مهم هستند.
چنین نتایجی نشان می‌دهد که اگرچه این نیازها می‌توانند محرک‌های قدرتمندی برای رفتار انسان باشند، اما لزوماً شکل سلسله مراتبی را که مازلو توصیف کرد، ندارند.

سلسله مراتب گسترده نیازها

در سال 1970، مازلو بر اساس سلسله مراتب اولیه خود، سه نیاز اضافی را در بالای هرم خود قرار داد، که در مجموع 8 نیاز داشت:

• نیازهای شناختی این بر دانش متمرکز است. مردم به طور کلی می خواهند چیزهایی در مورد دنیای خود و مکان های اطراف خود یاد بگیرند و بدانند.
• نیازهای زیبایی شناختی این به قدردانی از زیبایی و فرم می پردازد. افراد ممکن است این نیاز را از طریق لذت بردن یا خلق موسیقی، هنر، ادبیات و دیگر عبارات خلاقانه برآورده کنند.
• نیازهای متعالی. مازلو معتقد بود که انسان ها در جستجوی معنا به فراتر از خود فیزیکی نگاه می کنند. کمک به دیگران، تمرین معنویت و ارتباط با طبیعت چند راه برای رفع این نیاز است.

یادت باشه

چه سلسله مراتب نیازهای مازلو را بپذیرید یا نه، نظریه او نیازهای بسیاری را که ما به عنوان انسان داریم روشن می کند و حتی اگر همه ما این نیازها را به یک ترتیب قرار ندهیم، در نظر گرفتن آنها در هنگام تعامل با دیگران می‌تواند به تعاملاتمان با مراقبت و احترام بیشتر کمک کند.

سوالات متداول

چرا سلسله مراتب نیازهای مازلو مهم است؟

اساس نظریه مازلو این است که ما به عنوان یک انسان به دلیل نیازهای خود برانگیخته می شویم. علاوه بر این، اگر برخی از مهمترین نیازهای ما برآورده نشود، ممکن است نتوانیم پیشرفت کنیم و نیازهای دیگر خود را برآورده کنیم. این می تواند توضیح دهد که چرا ممکن است احساس "گیر" یا بی انگیزگی کنیم. این امکان وجود دارد که حیاتی ترین نیازهای ما برآورده نشود، و این باعث می شود بهترین نسخه ممکن از خودمان نباشیم. تغییر این امر مستلزم آن است که به آنچه نیاز داریم نگاه کنیم، سپس راهی برای به دست آوردن آن پیدا کنیم.

چه چیزی در راس سلسله مراتب نیازهای مازلو قرار دارد؟

خودشکوفایی در راس سلسله مراتب نیازهای مازلو قرار دارد. این نیاز به تمایل به دستیابی به پتانسیل کامل ما اشاره دارد. به گفته مازلو، این نیاز تنها زمانی می تواند برآورده شود که همه نیازهای دیگر ارضا شوند. بنابراین، پس از نیازهای فیزیولوژیکی، نیازهای ایمنی، نیاز به عشق و تعلق و نیازهای احترام قرار می گیرد.

برخی از نقاط ضعف نظریه مازلو چیست؟

برخی سلسله مراتب نیازهای مازلو را بر این اساس نقد می کنند که نیازهای ما همیشه در قالب هرمی وجود ندارد، یا اینکه یک نیاز مهمتر از دیگری است. همچنین این نگرانی وجود دارد که ایده او از خودشکوفایی قابل آزمایش نباشد. برخی دیگر معتقدند که نظریه مازلو ضعیف است زیرا بر اساس تحقیقاتی است که به اشتباه نسبت داده شده یا مفهوم اصلی مورد مطالعه را از دست داده است.

در هرم نیازهای مازلو چند سطح وجود دارد؟

در هرم مازلو پنج سطح وجود دارد. دو سطح پایینی نیازهای فیزیولوژیکی و نیازهای ایمنی است که با هم نیازهای اساسی را تشکیل می دهند. بعد نیازهای اجتماعی و احترامی هستند که به آنها نیازهای روانی نیز گفته می شود. نیازهای خودشکوفایی در بالاترین سطح هرم مازلو قرار دارند. گفته می‌شود فردی که خودشکوفایی دارد، تمام پتانسیل خود را دارد (یا در پی آن است).