دوپامین چیست و در بدن چه می‌کند؟

انتقال‌دهنده عصبی مرتبط با تمرکز و حرکت

دوپامین یکی از شناخته‌شده‌ترین مواد شیمیایی مغز است. این انتقال‌دهنده عصبی که گاهی از آن با عنوان «ماده شادی‌آور» یاد می‌شود، در عملکردهایی مثل حافظه، خلق‌وخو، انگیزه و حرکت نقش دارد.

دوپامین نقش کلیدی در برخی بیماری‌ها مثل پارکینسون، فیبرومیالژیا و سندرم پای بی‌قرار دارد. همچنین، اختلالات روانی مانند بیش‌فعالی (ADHD)، اعتیاد، افسردگی، اسکیزوفرنی و وسواس فکری-عملی (OCD) نیز با ناهنجاری‌های دوپامین مرتبط هستند.

علائم افزایش بیش‌ازحد دوپامین شامل اضطراب، انرژی بیش‌ازحد، بی‌خوابی و توهم است.

علائم کاهش دوپامین نیز شامل مه‌آلود شدن ذهن، نوسانات خلقی و گرفتگی عضلات می‌شود.

در این مقاله با عملکرد دوپامین، بیماری‌های مرتبط، تأثیر داروها بر آن و راهکارهای طبیعی برای بهبود عملکرد این انتقال‌دهنده عصبی آشنا می‌شوید.

💥 بیشتر بخوانید: ۸ روش طبیعی برای افزایش دوپامین

دوپامین چیست؟

دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی (Neurotransmitter) است؛ یعنی ماده‌ای شیمیایی که پیام‌ها را بین نورون‌ها (سلول‌های عصبی مغز و بدن) منتقل می‌کند. این ماده نقش مهمی در تنظیم خلق‌وخو، حرکت بدن، و تجربه لذت یا درد ایفا می‌کند.

دوپامین به گیرنده‌هایی در بخش‌های مختلف مغز متصل می‌شود و در هر بخش عملکرد خاصی دارد. در مرکز کنترل حرکات مغز، مسئول حرکت است. در نواحی یادگیری مغز، روی تمرکز و توجه تأثیر دارد.

یکی از نقش‌های معروف دوپامین، نقش آن در «سیستم پاداش مغز» است.

مغز در پاسخ به برخی رفتارها (مثل غذا خوردن، رابطه جنسی یا تعامل اجتماعی) دوپامین ترشح می‌کند و حس لذت ایجاد می‌شود.

این پاداش باعث می‌شود مغز آن رفتار را یاد بگیرد و انگیزه برای تکرار آن ایجاد کند.

چه زمانی عملکرد دوپامین دچار اختلال می‌شود؟

زمانی که تنظیم ترشح یا پاسخ‌دهی دوپامین دچار مشکل شود، به آن اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده عصبی گفته می‌شود. این اختلال ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• مقدار بیش‌ازحد یا کمتر از حد نرمال دوپامین در بدن
• حساسیت غیرعادی گیرنده‌های دوپامین (گیرنده‌ها یا همان قفل‌ها، به خوبی به کلید دوپامین پاسخ نمی‌دهند)
• تعداد خیلی کم گیرنده‌ها (در نتیجه، دوپامین نمی‌تواند به سلول‌های کافی پیام برساند)
• تعداد بیش‌ازحد گیرنده‌ها (که باعث پاسخ‌دهی افراطی می‌شود)

ارتباط با نوروآدرنالین (نوراپی‌نفرین)

دوپامین رابطه نزدیکی با انتقال‌دهنده عصبی دیگری به‌نام نوراپی‌نفرین دارد.
بدن هر دو را از مواد شیمیایی مشابهی تولید می‌کند، و این دو گاهی به گیرنده‌های یکسان متصل می‌شوند. در بسیاری از عملکردهای بدن، دوپامین و نوراپی‌نفرین باهم همکاری می‌کنند.

💥 بیشتر بخوانید: اندورفین چیست؟ هورمون افزایش لذت و شادی و کاهش درد

دوپامین چه عملکردهایی دارد؟

دوپامین در بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن نقش دارد، به‌ویژه در زمینه‌های روانی، احساسی و فیزیکی:

• رفتارهای مرتبط با انگیزه، پاداش و تنبیه
• عملکردهای شناختی شامل تمرکز، یادگیری و حافظه کوتاه‌مدت
• حرکت ارادی
• پردازش درد
• خواب و رؤیا
• تنظیم خلق‌وخو

اگرچه به دوپامین «ماده شادی‌آور» می‌گویند، اما نقش اصلی آن ایجاد انگیزه برای تکرار رفتارهایی‌ست که به پاداش منتهی می‌شوند.

مثلاً وقتی بستنی محبوب‌تان را می‌خورید، مغزتان دوپامین ترشح می‌کند، احساس خوبی پیدا می‌کنید و دوباره سراغ یک قاشق دیگر می‌روید. حتی انتظار دریافت پاداش هم می‌تواند ترشح دوپامین را در مغز افزایش دهد.

💥 بیشتر بخوانید: وقتی انگیزه ندارید چه کاری انجام دهید؟

علائم کاهش دوپامین

کاهش فعالیت دوپامین می‌تواند بر عملکردهای فیزیکی، شناختی (ذهنی) و احساسی تأثیر بگذارد. علائم این کم‌کاری بسته به ناحیه‌ای از مغز که دوپامین در آن دچار اختلال شده، متفاوت است.

💥 بیشتر بخوانید: چی حالمو خوب میکنه؟ چگونه خود را شاد کنیم؟

علائم کمبود دوپامین شامل موارد زیر است:

• سفتی و درد عضلات
• لرزش بدن
• گرفتگی یا اسپاسم عضلانی
• کاهش تعادل و هماهنگی حرکتی
• الگوی راه‌رفتن خاص (مثل قدم‌های کوتاه و کشیده)
• اختلال در مهارت‌های حرکتی ظریف (مثل مداد گرفتن یا نخ‌کردن سوزن)
• یبوست
• سختی در غذا خوردن یا بلعیدن
• اختلالات شناختی مثل مه‌آلود شدن ذهن (brain fog)
• ناتوانی در تمرکز و توجه
• خستگی مفرط و کمبود انرژی
• حرکات یا گفتار کند
• نوسانات خلقی
• کاهش میل جنسی

اگر ترکیبی از این علائم را تجربه می‌کنید، ممکن است متوجه نشده باشید که همگی می‌توانند به کمبود دوپامین مربوط باشند. در چنین شرایطی حتماً تمام علائم خود را با پزشک مطرح کنید تا تشخیص و درمان دقیقی دریافت کنید.

💥 بیشتر بخوانید: ارتباط بین شادی و رهایی از استرس

علائم افزایش دوپامین

افزایش بیش‌ازحد دوپامین در مغز نیز می‌تواند آسیب‌زا باشد و اختلالاتی در روان و جسم ایجاد کند.

علائم افزایش فعالیت دوپامین عبارت‌اند از:

• اضطراب
• سطح انرژی بسیار بالا یا حالت شیدایی (مانیا)
• افزایش استرس و تنش روانی
• میل جنسی بیش‌ازحد
• بی‌خوابی
• رفتارهای تهاجمی یا پرخاشگرانه
• توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند)

اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، به‌ویژه موارد جدی مثل پرخاشگری یا توهم، حتماً با پزشک مشورت کنید.

«دوپامین آکادمیک»: سوء‌مصرف دارو برای افزایش تمرکز

نقش دوپامین در یادگیری باعث شده برخی دانش‌آموزان و دانشجویان به مصرف داروهایی روی بیاورند که سطح دوپامین را افزایش می‌دهد تا در امتحان‌ها بهتر عمل کنند.

اما این روش از نظر علمی اثبات‌نشده و به‌هیچ‌وجه توسط پزشکان توصیه نمی‌شود، چون می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی داشته باشد.

بیماری‌های مرتبط با دوپامین

بسیاری از بیماری‌ها از اختلال در دوپامین نشأت می‌گیرند که می‌توان آن‌ها را در سه دسته کلی تقسیم کرد:

اختلالات روانی (Mental Health Conditions):

• اعتیاد
• اسکیزوفرنی
• افسردگی
• دوقطبی
• بیش‌فعالی / نقص توجه (ADHD)
• وسواس فکری-عملی (OCD)
• اختلال پرخوری عصبی (Binge Eating)

اختلالات حرکتی (Movement Disorders):

• بیماری پارکینسون و سندرم‌های پارکینسونی
• بیماری هانتینگتون
• سندرم پای بی‌قرار (RLS)

سندروم‌های حساسیت مرکزی (Central Sensitivity Syndromes):

• فیبرومیالژیا
• سندرم خستگی مزمن

در ادامه مقاله، به‌طور دقیق‌تری بررسی می‌شود که دوپامین در هر یک از این اختلالات چه نقشی دارد.

💥 بیشتر بخوانید: مقابله با افسردگی با ۱۳ روش طبیعی و درمان‌های جایگزین

اعتیاد

نقش دوپامین در سیستم پاداش و انگیزه، بخش کلیدی در فرآیند اعتیاد است. چه موضوع اعتیاد به مواد مخدر، غذا، قمار، خرید یا رابطه جنسی باشد، آن «لذت» لحظه‌ای که تجربه می‌کنید نتیجه ترشح دوپامین در مغز شماست. مغز می‌تواند آن احساس خوب را به‌شدت طلب کند، و همین باعث می‌شود انگیزه تکرار آن رفتار به‌وجود بیاید.

اعتیاد به تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی

در سال‌های اخیر، رسانه‌ها بارها هشدار داده‌اند که تکنولوژی—به‌ویژه گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی—ممکن است باعث نوعی اعتیاد رفتاری شود. هرچند موضوعی بحث‌برانگیز است، برخی کارشناسان این را یک تهدید واقعی می‌دانند.

دلیل این نگرانی این است که دریافت پاداش‌های فوری از شبکه‌های اجتماعی (مثل لایک یا اشتراک‌گذاری) می‌تواند همان چرخه ترشح دوپامین و تکرار رفتار اعتیادآور را ایجاد کند.

در سال ۲۰۱۹، مجله Journal of Behavioral Addictions مطالعه‌ای منتشر کرد که نشان داد افراد با مصرف بیش‌ازحد شبکه‌های اجتماعی، الگوهای رفتاری مشابه با معتادان به مواد مخدر یا سایر اعتیادهای رفتاری دارند.

💥 بیشتر بخوانید: تعیین هدف و مرحله‌بندی با مثال | چطور هدف‌گذاری را عملی، واقعی و پیش‌برنده کنیم؟

اسکیزوفرنی

دوپامین نقش مهمی در اختلال روانی اسکیزوفرنی ایفا می‌کند. البته سایر ناقل‌های عصبی مانند GABA و گلوتامات نیز در این بیماری نقش دارند.

داروهای آنتی‌سایکوتیک قدیمی معمولاً با مسدود کردن عملکرد دوپامین در مغز عمل می‌کنند، و چون این داروها اغلب علائم اسکیزوفرنی را کاهش می‌دهند، این مسئله نشانه‌ای از نقش دوپامین در این بیماری است. البته برخی از داروهای جدیدتر بدون اثرگذاری مستقیم بر دوپامین هم علائم را تسکین می‌دهند.

علائم اصلی اسکیزوفرنی شامل موارد زیر است:

• روان‌پریشی (قطع ارتباط با واقعیت)
• هذیان (باورهای نادرست و غیرواقعی)
• توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند)
• گفتار و رفتار نامنظم

افسردگی شدید (اختلال افسردگی اساسی)

کاهش فعالیت دوپامین با برخی از علائم افسردگی اساسی مرتبط دانسته می‌شود، به‌ویژه کاهش علاقه و انگیزه.

با این حال، بیشتر داروهای ضدافسردگی فعلی روی سروتونین و نوراپی‌نفرین تمرکز دارند، چون تصور می‌شود که این دو ناقل عصبی نقش برجسته‌تری در افسردگی دارند. اما دوپامین نیز در برخی موارد نقشی مهم ایفا می‌کند.

💥 بیشتر بخوانید: چگونه سروتونین را افزایش دهیم؟

اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)

در اختلال دوقطبی، هم افزایش و هم کاهش فعالیت دوپامین ممکن است نقش داشته باشند. این نظریه می‌تواند چرایی دو فاز متضاد بیماری را توضیح دهد: فاز مانیا (سرخوشی و انرژی زیاد) و فاز افسردگی (افت انرژی و بی‌حسی).

در فاز مانیا، احتمالاً گیرنده‌های بیش‌ازحد دوپامین و فعالیت بیش از حد سیستم پاداش مغز باعث افزایش انرژی و رفتارهای هیجانی می‌شود. در حالی که در فاز افسردگی، کاهش سطح ماده‌ای به نام dopamine transporter می‌تواند باعث کاهش عملکرد دوپامین شود. بنابراین، مشکل اصلی احتمالاً بی‌نظمی در تنظیم ناقل‌های عصبی است، نه صرفاً بالا یا پایین بودن دوپامین.

برخی از علائم اختلال دوقطبی ممکن است با داروهای ضدروان‌پریشی (antipsychotics) درمان شوند که فعالیت دوپامین را کاهش می‌دهند.

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)

ADHD با مشکلاتی در تمرکز، حافظه کوتاه‌مدت، رفتارهای تکانشی و بیش‌فعالی همراه است. باور بر این است که این اختلال به علت کاهش فعالیت دوپامین در مغز اتفاق می‌افتد. این کاهش ممکن است در اثر جهش‌های ژنتیکی باشد که بر عملکرد دوپامین اثر می‌گذارند.

درمان رایج این اختلال، استفاده از داروهای محرک یا ضدافسردگی است که ممکن است باعث افزایش تولید دوپامین یا افزایش در دسترس بودن آن برای نورون‌ها شوند.

💥 بیشتر بخوانید: مودی بودن چیست؟ علل، دلایل و درمان

اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)

در اختلال وسواس فکری-عملی، دوپامین به همراه سروتونین و گلوتامات دچار بی‌نظمی عملکردی می‌شود. در OCD، فرد دچار افکار وسواسی (تصاویر یا افکار مزاحم که احساس ناراحتی شدید ایجاد می‌کنند) و رفتارهای جبری (برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس) می‌شود.

در برخی نواحی مغز، ممکن است فعالیت گیرنده‌های دوپامین کاهش یافته باشد، در حالی که در نواحی دیگر فعالیت آن افزایش یافته باشد. اغلب داروهایی که برای OCD تجویز می‌شوند، عملکرد سروتونین را هدف قرار می‌دهند نه دوپامین.

اختلال پرخوری عصبی (BED)

اختلال پرخوری عصبی شامل خوردن سریع و زیاد غذا به صورت غیرقابل‌کنترل است، که معمولاً با احساس شرم، ناراحتی یا گناه همراه می‌شود.

یکی از دلایل زیستی احتمالی برای این اختلال، اختلال در عملکرد دوپامین است، چون این اختلال با کنترل تکانه و فعالیت سیستم پاداش مغز مرتبط است.

برخی داروهایی که روی عملکرد دوپامین تأثیر می‌گذارند، گاهی برای درمان BED استفاده می‌شوند.

💥 بیشتر بخوانید: 21 کار لذت بخش همراه با حس گناه که در واقع خیلی هم خوب هستند.

بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease)

در بیماری پارکینسون، نورون‌هایی که دوپامین تولید می‌کنند، به‌مرور تحلیل می‌روند و باعث کمبود مزمن دوپامین در مغز می‌شوند.

علائم رایج این بیماری شامل موارد زیر است:

• لرزش دست یا بدن
• خشکی عضلات
• مشکل در راه رفتن
• اختلال در تعادل
• مشکلات گفتاری و بلع
• کاهش حالات چهره

پارکینسون یک بیماری پیش‌رونده است، یعنی با گذر زمان وخیم‌تر می‌شود. درمان اصلی شامل داروهایی است که در بدن به دوپامین تبدیل می‌شوند، یا مستقیم دوپامین را افزایش می‌دهند یا اثرات آن را شبیه‌سازی می‌کنند.

💥 بیشتر بخوانید: 6 نشانه که نشان می‌دهد که شما فردی پرخاشگر هستید و نحوه غلبه بر خشم

بیماری هانتینگتون (Huntington’s Disease)

بیماری هانتینگتون یک بیماری ژنتیکی و پیش‌رونده است که هم علائم حرکتی و هم غیرحرکتی دارد. این بیماری به دلیل تحلیل رفتن ناحیه‌ای از مغز به نام corpus striatum رخ می‌دهد که در سیستم‌های حرکتی و پاداش مغز نقش کلیدی دارد.

علائم بیماری هانتینگتون شامل موارد زیر است:

• حرکات غیرقابل‌کنترل به نام کُره (Chorea)
• مشکلات شناختی
• ناهماهنگی حرکتی
• نوسانات خلقی
• مشکل در صحبت کردن و بلع

در مراحل پایانی بیماری، فرد ممکن است توانایی راه رفتن و صحبت کردن را به‌طور کامل از دست بدهد. بیماری هانتینگتون می‌تواند علائمی مشابه اختلالات روانی با فعالیت بیش‌ازحد دوپامین ایجاد کند، مانند روان‌پریشی، پرخاشگری و رفتارهای تکانشی. این علائم معمولاً با داروهای ضدروان‌پریشی غیرمعمول (آتیپیکال) درمان می‌شوند.

💥 بیشتر بخوانید: 5 نوع مراقبت از خود برای همه بخش های زندگی مون

سندروم پای بی‌قرار (Restless Leg Syndrome)

RLS نوعی اختلال حرکتی است که با احساسات عجیب یا حرکات غیرارادی پا در زمان استراحت یا خواب همراه است. این حرکات ممکن است فرد را از رسیدن به خواب عمیق محروم کرده و باعث خستگی مداوم شوند، حتی اگر مدت زمان خواب کافی باشد.

در مبتلایان به RLS، در برخی نواحی مغز کمبود آهن مشاهده شده است. همچنین، سطوح غیرطبیعی دوپامین نیز در مغز این افراد دیده می‌شود. هنوز رابطه دقیق بین کمبود آهن و اختلال در دوپامین مشخص نیست.

برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ژنتیک و اختلالات هورمونی نیز ممکن است در این بیماری نقش داشته باشند. بسیاری از داروهایی که برای درمان RLS استفاده می‌شوند، مشابه داروهای مورد استفاده در بیماری پارکینسون هستند.

فیبرومیالژیا (Fibromyalgia)

فیبرومیالژیا می‌تواند با حساسیت بیش از حد به سیگنال‌های درد، نور، صدا، بو، دما و حتی بعضی غذاها همراه باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که این بیماری با کاهش فعالیت دوپامین مرتبط است.

علائم فیبرومیالژیا که ممکن است با کمبود دوپامین در ارتباط باشند:

• اسپاسم عضلات
• اختلال در عملکرد شناختی
• سندروم پای بی‌قرار
• مشکلات خواب
• اضطراب
• افسردگی
• نوسانات خلقی
• سختی در بلع

درمان فیبرومیالژیا معمولاً با داروهایی که به‌طور مستقیم روی دوپامین اثر می‌گذارند انجام نمی‌شود، بلکه بیشتر بر سروتونین و نوراپی‌نفرین تمرکز دارد.

آنسفالومیلیت میالژیک یا سندروم خستگی مزمن (ME/CFS)

ME که قبلاً به آن سندروم خستگی مزمن (CFS) می‌گفتند، یک بیماری التهابی عصبی است که با کاهش فعالیت دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین همراه است.

این بیماری با خستگی شدید، حساسیت شدید به تلاش فیزیکی یا روانی و عوامل محیطی (مثل صدا، گرما یا مواد شیمیایی) همراه است.

علائمی از ME/CFS که ممکن است با کاهش فعالیت دوپامین مرتبط باشند:

• اختلال در عملکرد شناختی
• مشکلات خواب
• اضطراب
• افسردگی
• نوسانات خلقی

درمان ME/CFS اغلب بر روی سایر ناقل‌های عصبی غیر از دوپامین تمرکز دارد. با این حال، گاهی از داروی ADHD به نام متیل‌فنیدیت (Ritalin) به‌صورت off-label برای افزایش سطح دوپامین در مبتلایان استفاده می‌شود.

راه‌های طبیعی برای افزایش دوپامین

سطح دوپامین را می‌توان بدون استفاده از دارو نیز افزایش یا متعادل کرد. مصرف غذاهای خاص، انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش و خواب کافی تنها برخی از روش‌هایی هستند که به بهبود سطح دوپامین کمک می‌کنند.

تغذیه

کمبودهای تغذیه‌ای با اختلال در تولید دوپامین در ارتباط هستند. بدن برای ساخت دوپامین به مقادیر کافی از عناصر زیر نیاز دارد:

• آهن
• نیاسین
• فولات
• ویتامین B6

همچنین اسیدهای آمینه که واحدهای سازنده پروتئین هستند، با سطوح بهتر دوپامین مرتبط‌اند. به‌ویژه، تیروزین (Tyrosine) با افزایش دسترسی به دوپامین و عملکرد بهتر شناختی ارتباط دارد.

منابع پروتئینی غنی از تیروزین:

• گوشت گاو
• لبنیات
• تخم‌مرغ
• حبوبات
• سویا
• بوقلمون

تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف برخی میوه‌ها و سبزیجات نیز می‌تواند فعالیت دوپامین را بهبود بخشد، از جمله:

• سیب
• آووکادو
• موز
• لوبیا
• بادمجان
• موز سبز (پلانتین)
• اسفناج
• گوجه‌فرنگی
• لوبیای مخملی (Velvet beans)

جالب است بدانید که لوبیای مخملی حاوی مقدار زیادی ال-دوپا (L-dopa) است؛ مولکولی که پیش‌ماده تولید دوپامین است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف این ماده می‌تواند به افزایش دوپامین در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون کمک کند.

آرام‌سازی ذهن و بدن

یافتن راه‌هایی برای کاهش استرس و افزایش آرامش نیز به تقویت سطح دوپامین کمک می‌کند. کارهایی که می‌توانید برای تقویت دوپامین انجام دهید عبارتند از:

• ورزش
• مدیتیشن
• ماساژ
• بازی با حیوان خانگی
• کتاب خواندن
• یوگا
• پیاده‌روی در طبیعت

💥 بیشتر بخوانید: ۱۱ مزیت تای چی برای سلامتی؛ تمرینی آرام اما مؤثر

خواب

خواب کافی و با کیفیت نیز برای حفظ سطح مناسب دوپامین بسیار ضروری است. مطالعات نشان می‌دهند که کم‌خوابی باعث کاهش فعالیت دوپامین می‌شود.

در پژوهشی که با استفاده از اسکن PET انجام شد، فعالیت دوپامین در نواحی مختلف مغز بررسی شد و مشخص شد که کم‌خوابی، سیگنال‌دهی دوپامین را در مناطقی از مغز که با هوشیاری مرتبط هستند کاهش می‌دهد.

در مطالعات حیوانی نیز، کمبود دوپامین ناشی از بی‌خوابی باعث بروز تغییراتی در سایر مواد شیمیایی مغز شده که با اعتیاد در ارتباط هستند.

داروهایی که بر دوپامین اثر می‌گذارند

چندین گروه دارویی برای درمان بیماری‌هایی که با اختلال در تنظیم دوپامین در ارتباط‌اند استفاده می‌شوند. این داروها بسته به نوع بیماری، ممکن است عملکرد دوپامین را افزایش یا کاهش دهند.

آگونیست‌های دوپامین (Dopamine Agonists)

این داروها با افزایش سطح یا عملکرد دوپامین در مغز عمل می‌کنند و بیشتر برای درمان بیماری پارکینسون و سندروم پای بی‌قرار (RLS) استفاده می‌شوند.

نمونه‌هایی از آگونیست‌های دوپامین:

• Mirapex (پرامی‌پکسول - Pramipexole)
• Ropinirole (روپینی‌رول)
• Neupro (چسب روتیگوتین - Rotigotine patch)

داروهای ضدروان‌پریشی معمولی (Typical Antipsychotics)

این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های کلیدی دوپامین، فعالیت آن را در مغز کاهش می‌دهند. معمولاً برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی تجویز می‌شوند.

نمونه‌هایی از داروهای ضدروان‌پریشی معمولی:

• Chlorpromazine (کلرپرومازین)
• Haldol (هالوپریدول - Haloperidol)
• Thiothixene (تیوتیکسن)

داروهای ضدروان‌پریشی غیرمعمول (Atypical Antipsychotics)

این داروها نسل جدیدتری از ضدروان‌پریشی‌ها هستند که مانند نسخه‌های معمولی، فعالیت دوپامین را کاهش می‌دهند اما بر سروتونین نیز اثر می‌گذارند. این داروها برای همان بیماری‌ها استفاده می‌شوند اما معمولاً عوارض جانبی کمتری دارند.

نمونه‌هایی از داروهای غیرمعمول:

• Abilify (آریپیپرازول - Aripiprazole)
• Seroquel (کوتیاپین - Quetiapine)
• Clozaril (کلوزاپین - Clozapine)

💥 بیشتر بخوانید: ۵۰ روش مراقبت از خود برای حالِ بهتر | راهنمای کامل خود مراقبتی

جمع‌بندی

دوپامین یکی از مهم‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی در بدن انسان است که نقش حیاتی در تنظیم حرکت، تمرکز، حافظه، انگیزه و حس لذت ایفا می‌کند.

اختلال در سطح دوپامین یا حساسیت گیرنده‌های آن می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مختلفی مانند پارکینسون، اسکیزوفرنی، افسردگی، اختلال دو‌قطبی، وسواس، بیش‌فعالی، فیبرومیالژیا، و سندروم پای بی‌قرار شود.

خبر خوب اینکه علاوه‌بر داروهای تخصصی، بسیاری از عادت‌های روزمره مانند تغذیه سالم، خواب کافی، ورزش، مدیتیشن و گذراندن وقت در طبیعت می‌توانند به تعادل دوپامین کمک کنند و سلامت روان و جسم شما را تقویت نمایند.

💥 بیشتر بخوانید: سبک زندگی برای خروج از ماتریکس

یادداشتی از منوباز

اگر احساس می‌کنی علائم کمبود یا بیش‌فعالی دوپامین را در زندگی‌ات تجربه می‌کنی — مثل خستگی دائمی، بی‌انگیزگی، پرخاشگری یا وسواس فکری — وقت آن رسیده که یک گام آگاهانه برای مراقبت از ذهن و مغزت برداری.

در منوباز، مقالات علمی و تمرین‌های کاربردی برای افزایش طبیعی دوپامین، بهبود خلق‌وخو، و رسیدن به تعادل ذهنی بر اساس جدیدترین پژوهش‌های دنیا فراهم شده است.

👈 همین حالا وارد بخش رشد فردی منوباز شو و مسیر تعادل عصبی و عاطفی‌ات را با آگاهی آغاز کن.

💥 بیشتر بخوانید: چطور یک چک‌لیست مراقبت از خود بسازیم؟ (به‌همراه ۷ نمونه کاربردی)